रुसको आक्रमणका कारण युक्रेनमा बढ्दैछ सम्बन्धविच्छेद

काठमाडौँ । हाई हिल लगाएकी एउटी महिलाले सेनाको वर्दीमा पुरुषलाई अँगालो हालेर 'चुम्बन' गरिरहेकी छिन् । यो दृश्य दोस्रो विश्वयुद्धको समयमा सेट गरिएको चलचित्र जस्तो लाग्न सक्छ, तर यो पूर्वी युक्रेनको दैनिक जीवनको वास्तविकता हो ।

यो फेब्रुअरीमा रुसले युक्रेनमा आक्रमण गरेको तीन वर्ष पूरा हुदै छ । यो युद्ध फ्रन्टलाइनमा लडिरहेका युक्रेनी सैनिकहरूका लागि मात्र नभई उनीहरूका लागि पर्खिरहेका उनीहरूका पत्नीहरूका लागि पनि कठिनाइहरूले भरिएको छ । जब युद्ध सुरु भयो, ओक्साना र आर्टेमको विवाह भएको १८ महिना भएको थियो । युद्ध सुरु भएपछि आर्टेम युक्रेनी सेनामा भर्ना हुनुपर्‍यो ।

यो जोडी सन्तान जन्माउन चाहन्थे तर उनीहरुबीचको युद्धका कारण उनीहरु एकअर्कालाई भेट्न सकेनन् । युद्धको कारणले गर्दा आर्टेमलाई छोटो अवधिको लागि मात्र बिदा लिन अनुमति दिइएको थियो । यस्तो अवस्थामा ओक्साना आफ्ना श्रीमानलाई भेट्न युक्रेनको राजधानी किभ नजिकैको सहर बिला त्सेर्क्वामा रहेको आफ्नो घरबाट सयौं किलोमिटर टाढा खार्किभ क्षेत्रमा जाने गर्थिन् । त्यसपछि यहाँबाट उनी पूर्वी युक्रेनको डोनेट्स्क सहर जान्थिन् ।

ओक्साना डोनेट्स्कमा पोस्ट गरिएको आफ्नो पतिसँग मात्र केहि समय बिताउन पाइन् । ओक्साना र उनका पतिको पहिलो 'डेट' अप्रिल २०२२ मा भएको थियो र त्यसपछि दोस्रो नोभेम्बरमा । यसैबीच, आर्टेम घाइते भए र ओक्सानाको गर्भपात भयो । यी दुवैका लागि कठिन दिन थिए । ओक्साना आफ्नो पतिलाई भेट्न फ्रन्टलाइनमा आइरहिन्, तर उनका पति आफ्नो सुरक्षाको बारेमा चिन्तित थिए । ओक्सानाले बीबीसीसँग भनिन्, 'म आफ्नो पतिलाई नदेखेर मेरो जीवनको कल्पना गर्न सक्दिन । म जीवित महसुस गर्ने दिनहरू हुन् ।' अग्रपंक्ति नजिकको गाउँ वा सहरमा जोडी भेट्थे । उनीहरु दुबैजना स्थानीय घरमा रात बिताउने गर्थे, जहाँ मालिकले राति पैसा लिदैनथे । यी घरहरू युद्ध अघि हलचल हुन्थ्यो ।'

रुसले फेब्रुअरी २०२२ मा युक्रेनमा आक्रमण गरेको थियो । त्यसयता युक्रेनमा पारिवारिक विघटन बढेको छ । संयुक्त राष्ट्रसंघले ६० लाख मानिसले देश छोडेको बताएको छ । यो संख्या युद्ध सुरु हुनु अघि जनसंख्याको १५ प्रतिशत थियो । युक्रेन छोड्नेमा अधिकांश महिला र बालबालिका रहेका छन् । यो किनभने मार्शल ल अन्तर्गत, १८ देखि ६० वर्ष उमेरका पुरुषहरूलाई देश छोड्न निषेध गरिएको छ। सैनिकले वर्षमा ३० दिन बिदा मात्रै लिन पाउँछन् र परिवारमा कुनै समस्या परेमा दश दिन मात्रै थप बिदा लिन पाउँछन् ।

सन् १९९१ मा सोभियत संघको विघटनसँगै युक्रेन स्वतन्त्र राष्ट्र बनेको थियो, त्यो वर्ष युक्रेनमा ६ लाख ३० हजार बालबालिकाको जन्म भएको थियो र त्यसबेलादेखि जन्मदर निरन्तर घटिरहेको छ ।

सन् २०१९ मा ३ लाख ९ हजार बालबालिकाको जन्म भएको र रुस–युक्रेन युद्धको एक वर्षपछि सन् २०२३ मा यो संख्या १ लाख ८७ हजार पुग्नेछ । सम्बन्धविच्छेदका घटना पनि बढिरहेका छन् । युक्रेनको न्याय मन्त्रालयका अनुसार सन् २०२४ को पहिलो ६ महिनामा सम्बन्ध विच्छेदको संख्या गत वर्ष अर्थात २०२३ को पहिलो ६ महिनाको तुलनामा ५० प्रतिशतले बढेको छ ।

धेरै महिलाहरूका लागि, अग्रपंक्तिमा खटिएका आफ्ना पतिहरूसम्म पुग्नु नै उनीहरूको विवाह बचाउन र आफ्नो परिवारलाई सँगै राख्ने एक मात्र तरिका हो । अग्रपंक्तिमा पुग्न मुस्किल छ र यहाँसम्म पुग्न धेरैलाई सयौं किलोमिटर यात्रा गर्नुपरेको छ । यो अवधिमा उनीहरूले धेरै जोखिम मोल्नुपर्छ । महिलाहरू प्राय: फ्रन्टलाइनको नजिक जान रेलमा यात्रा गर्छन् । त्यसपछि बाँकी यात्रा बस र ट्याक्सीमा पूरा गर्ने गर्दछन् ।

नतालिया आफ्नो पतिलाई भेट्न पश्चिमी युक्रेनी शहर ल्भिभबाट पूर्वी सहर क्रामाटोर्स्क जान्छिन् र उनले यो भेटका लागि १२३० किलोमिटरको यात्रा गर्नुपरेको थियो । उनले ल्भिभबाट क्रामतोर्स्क पुग्न दुई दिनभन्दा बढी (५० घण्टाभन्दा बढी) सडकमा यात्रा गर्नुपरेको थियो, तर पनि उनले आफ्नो पतिलाई केही समयको लागि मात्रै देख्न पाइन् । किनभने सीमावर्ती पाँच सहरमा लगातार गोलीबारी भइरहेको छ ।

नतालियाले यस भेटका बारेमा भनिन्, 'त्यसपछि उनीहरूले मलाई त्यही रेलमा चढाए, जसबाट म आएको थिएँ ।' उनले हरेक दुई–तीन महिनामा श्रीमान्लाई भेट्ने प्रयास गरेको बताइन् । नतालियाको विवाह २२ वर्ष भइसकेको छ र उनका दुई छोराछोरी छन्। फ्रन्टलाइनमा प्रत्येक जोडी 'डेटिङ'को सुखद अन्त्य हुँदैन । कतिपय महिलाहरु आफ्ना पार्टनरलाई भेट्नका लागि खतरनाक यात्रा गर्छन् ।

सन् २०१४ मा रुसले युक्रेन विरुद्ध प्रोक्सी युद्ध सुरु गर्दा पूर्वी युक्रेनमा कब्जा जमायो । मारियाको (यो उनको वास्तविक नाम होइन) पति फ्रन्टलाइनमा पोस्ट गरिएको थियो । उनले पूर्वी युक्रेनमा आफ्नो पतिलाई भेट्न किभबाट तीन दिने यात्रा गरिन्, तर त्यसपछि चीजहरू गलत हुन थाले । उनका श्रीमान् पोस्ट ट्राउमेटिक स्ट्रेस सिन्ड्रोमबाट पीडित हुन थालेका छन् । सेनामा सेवा गरेर घर फर्केपछि श्रीमती (मारिया) र बच्चासँग हिंस्रक हुन्थ्यो । त्यसपछि उनको विवाहबाह्य सम्बन्ध सुरु भयो । यसपछि दुवैको सम्बन्धविच्छेद भयो । उनी भन्छिन्, 'फ्रन्टलाइनमा जाँदा र भेटघाटले परिवारलाई बचाउँदैन। तपाईंसँग एउटै दृष्टिकोण वा सोच छ र जीवनमा आफ्ना लक्ष्यहरूबारे कुरा गर्न सक्नुहुन्छ भने मात्र तपाईंले यसलाई बचाउन सक्नुहुन्छ ।'

दुई पटक गर्भपात भएकी ओक्सानाले भर्खरै छोरालाई जन्म दिएकी छिन् । उनीहरु लामो समयदेखि पहिलो सन्तानको प्रतीक्षामा थिइन् । उनका पति बच्चाको जन्म हुदा उपस्थित हुन सकेका थिएनन् । अहिले श्रीमानलाई भेट्न बच्चा लिएर आएकी छिन् ।