भारतले प्रक्षेपण गर्यो स्पाडेक्स अन्तरिक्ष मिसन

काठमाडौँ । भारतले स्पाडेक्स अन्तरिक्ष मिसन लन्च गरेको छ । गएराती भारतीय समय अनुसार राति ११ बजे श्रीहरिकोटाको सतीश धवन अन्तरिक्ष केन्द्रबाट यो मिसन प्रक्षेपण गरिएको थियो ।

स्पाडेक्स मिशनको उद्देश्य अन्तरिक्ष यानलाई 'डक' र 'अनडक' गर्न आवश्यक प्रविधिको विकास र प्रदर्शन गर्नु रहेको भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान संगठन (इसरो) ले जानकारी दिएको छ । इसरोका अनुसार यो रकेट पीएसएलभी- सी६० मार्फत प्रक्षेपण गरिएको थियो ।

स्पाडेक्स मिसनमा दुईवटा साना अन्तरिक्ष यान हुन्छन् । प्रत्येक गाडीको वजन लगभग २२० किलोग्राम रहेको इसरोले जानकारी इद्येको छ ।

यो पृथ्वीबाट ४७० किलोमिटर माथि घुम्नेछ । ती मध्ये एउटा स्याटेलाइट चेजर र अर्को तागेत हो ।

यस मिशनको उद्देश्य सफल डकिङ प्रदर्शन गर्नु, डक गरिएको अन्तरिक्ष यानमा ऊर्जा स्थानान्तरण गर्नु र अनडक गरेपछि पेलोड सञ्चालन गर्नु हो । स्पाडेक्स मिसन अन्तर्गत, अन्तरिक्ष यानलाई 'डक' र 'अन्डक' गर्ने क्षमता प्रदर्शन गरिनेछ । एउटा अन्तरिक्ष यानलाई अर्को अन्तरिक्षमा जोड्नुलाई 'डकिङ' भनिन्छ र अन्तरिक्षमा जोडिएका दुईवटा अन्तरिक्ष यानलाई छुट्याउनुलाई 'अनडकिंग' भनिन्छ ।

स्पाडेक्स मिशन लागत-प्रभावी प्रविधि प्रदर्शन गर्ने मिशन हो । यो प्रविधि भारतको अन्तरिक्ष सम्बन्धी महत्वाकांक्षाका लागि आवश्यक छ । यसमा भारतीय अन्तरिक्ष स्टेशनको निर्माण र सञ्चालन र चन्द्रमामा भारतीय अन्तरिक्ष यात्री पठाउने जस्ता योजनाहरू समावेश छन् । 'इन-स्पेस डकिंग' टेक्नोलोजी आवश्यक छ जब एक साझा मिसन पूरा गर्न धेरै रकेटहरू प्रक्षेपण गर्न आवश्यक छ ।

उदाहरणका लागि, स्पाडेक्स मिसन अन्तर्गत अन्तरिक्षमा पठाइएका दुईवटा उपग्रहहरूमध्ये एउटा चेजर र अर्को लक्ष्य टार्गेट हुनेछ । ती दुवैले उच्च गतिमा पृथ्वीको परिक्रमा गर्नेछन् । दुवैलाई एउटै गतिमा एउटै कक्षामा राखिनेछ । यसलाई 'फार रेन्डेजभस' पनि भनिन्छ ।

यस मिशनको एउटा उद्देश्य डक गरिएको अन्तरिक्ष यानहरू बीचको शक्तिको स्थानान्तरण प्रदर्शन गर्नु हो, जुन स्पेस रोबोटिक्स जस्ता भविष्यका प्रयोगहरूमा महत्त्वपूर्ण साबित हुन सक्छ ।

यस बाहेक, अन्तरिक्ष यानको पूर्ण नियन्त्रण र अनडक गरेपछि पेलोड सञ्चालन जस्ता कुराहरू पनि यस मिसनको उद्देश्यको हिस्सा हुन् । स्पाडेक्सले पीएसएलभीको चौथो चरण अर्थात पिओइएम-४ को प्रयोगका लागि पनि प्रयोग गर्नेछ ।

यस चरणमा २४ वटा शैक्षिक संस्था र स्टार्टअपहरूको पेलोड हुने इसरोले जनाएको छ ।

यस मिशन अन्तर्गत, इसरोले २८ हजार ८०० किलोमिटर प्रति घण्टाको गतिमा घुम्ने दुईवटा उपग्रहहरूलाई डक गर्ने प्रयास गर्नेछ । यो एक चुनौतीपूर्ण कार्य हुनेछ, जसमा सावधानी आवश्यक हुनेछ ।