- २०८१ मङ्सिर १० सोमबार
काठमाडौँ । इटालीको माउन्ट एटना ज्वालामुखी, युरोपको सबैभन्दा अग्लो र सक्रिय ज्वालामुखी फेरि एक पटक विस्फोट भएको छ । यसबाट निस्किएको खरानी केही किलोमिटरसम्म फैलिएको छ । जसका कारण सिसिली सहरको क्याटानिया एयरपोर्ट बन्द गरिएको छ । यहाँ आउने उडानहरू या त रद्द गरिएका छन् वा डाइभर्ट गरिएका छन् ।
यसबाहेक सडकमा परेको खरानीका कारण प्रशासनले ४८ घण्टा मोटरसाइकल र साइकल चलाउन रोक लगाएको छ । कार प्रयोग गर्ने व्यक्तिहरूलाई पनि अधिकतम ३० किमी/घन्टाको गति कायम गर्न निर्देशन दिइएको छ । उडानमा यात्रा गर्ने यात्रुलाई प्रतिबन्ध फुकुवा भइसकेपछि पनि अवस्था हेरेर मात्रै विमानस्थल तर्फ जान सुझाव दिइएको छ ।
गत हप्ताको सुरुमा, एटनाबाट ग्यासको घण्टी निस्कन थालेपछि ज्वालामुखी विष्फोटको संकेत देखिएको थियो । एटना युरोपको सबैभन्दा सक्रिय ज्वालामुखी हो, जुन अन्तिम पटक मेको अन्तिम हप्तामा विस्फोट भएको थियो । त्यसपछि पनि अधिकांश विमानस्थल बन्द थिए । वैज्ञानिकहरूका अनुसार त्यसबेला माउन्ट एटनाको उत्तर-पूर्व क्रेटर विगत ४० वर्षयता सबैभन्दा उच्च थियो ।
माउन्ट एटनाको उत्तरपूर्वी क्रेटरको उचाइ १९८१ मा सबैभन्दा बढी ११ हजार फीट थियो, जुन २०१८ सम्ममा १० हजार ९१२ फिट घटेको थियो । यसअघि सन् २०२१ को अगस्टमा पनि यो ज्वालामुखी विस्फोट भएको थियो । दक्षिणपूर्वी क्रेटर विष्फोट हुनु अघि छ महिनाको लागि लगातार बढिरहेको छ । त्यतिबेला यसको उचाइ ११ हजार फिटभन्दा बढिसकेको थियो । माउन्ट एटनाको अन्तिम ठूलो विष्फोट सन् १९९२ मा भएको थियो ।
यो ज्वालामुखी अफ्रिकी प्लेट र यूरेशियन प्लेटको सिमानामा छ । यी प्लेटहरूमा अलिकति आन्दोलनले यसलाई सक्रिय बनाउँछ । माउन्ट एटनाले ११९० वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल ओगटेको छ । यसको आधारको व्यास लगभग १४० किलोमिटर छ, जसको मतलब यो पहाडको फेदमा घुम्न १४० किलोमिटर यात्रा गर्नुपर्छ ।
माउन्ट एटनाको अर्थ ग्रीकमा भट्टी वा चिमनी हो । यो ज्वालामुखी १६०० एडीदेखि लगातार सक्रिय छ । द गार्डियनका अनुसार यो ज्वालामुखीको पहिलो विष्फोट करिब ५ लाख वर्ष पहिले भएको थियो । त्यसपछि यो सिसिलीको तटको तल्लो भागमा थियो, तर ३ मिलियन वर्ष पहिले यस पहाडको माथिल्लो भागबाट लाभा निस्कन थाल्यो।
बिस्तारै विष्फोट पहाडको ठीक माथि केन्द्रमा पुग्यो । माउन्ट एटना हरेक वर्ष १४ मिलिमिटरको गतिमा भूमध्यसागरतर्फ सर्दैछ। अर्थात् यस पहाडको एक भाग लगातार भत्किँदै भूमध्यसागरमा मिसिएको छ । माथिबाट जम्मा भएको खरानी र ढुङ्गा कहिलेकाहीँ पहिरोका कारण भूमध्यसागरमा खस्छ ।
नासाको प्रतिवेदन अनुसार सन् ११६९ मा माउन्ट एटना विष्फोटका कारण १५ हजारभन्दा बढी मानिसको मृत्यु भएको थियो । पाँच शताब्दीपछिको दोस्रो भयानक विस्फोटमा २० हजार मानिस मारिए । यो संसारको सबैभन्दा सक्रिय ज्वालामुखी मध्ये एक हो, त्यसैले यो लगातार निगरानी गरिन्छ ।
