के अमेरिका बिना युरोपले युक्रेनमा रुसलाई रोक्न सक्छ ?

काठमाडौँ । यस्तो देखिदै छ कि अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पलाई बेलायती सेनामा धेरै विश्वास छ । सायद बेलायती सैन्य अधिकारीहरू वा पूर्व सैन्य अधिकारीहरूमा पनि यति धेरै आत्मविश्वास छैन । अघिल्लो साता जब डोनाल्ड ट्रम्पले बेलायती प्रधानमन्त्री केयर स्टारमरसँग पत्रकार सम्मेलन गरिरहेका थिए, उनलाई युक्रेनको सुरक्षाको सम्बन्धमा अमेरिकाको ग्यारेन्टीको बारेमा सोधिएको थियो ।

जसको जवाफमा उनले भने, 'बेलायतसँग सक्षम सिपाहीहरू र अद्भुत सेना छ, तिनीहरूले आफ्नो सुरक्षा आफैं गर्न सक्छन् ।' ट्रम्पले बेलायती सेनाले रुससँग लड्ने हो कि होइन भन्ने प्रश्नको जवाफ दिएनन् ।

सार्वजनिक स्थानहरूमा, वरिष्ठ अमेरिकी सैन्य अधिकारीहरूले ब्रिटिश सेनाको प्रशंसा गर्छन् । तर निजी कुराकानीमा उनी बेलायती सेनाको आलोचना गर्छन् । विशेष गरी जब, कटौती पछि, ब्रिटिश सेनामा केवल ७० हजार नियमित सिपाहीहरू छन् ।

इन्टरनेशनल इन्स्टिच्युट अफ स्ट्राटेजिक स्टडीजका अनुसार रुसको सैन्य बजेट सम्पूर्ण युरोपको रक्षा खर्चभन्दा बढी छ । यसमा ४१ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ र यो कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको ६.७ प्रतिशत पुगेको छ । जबकि २०२७ सम्ममा बेलायतले आफ्नो जीडीपीको २.५ प्रतिशत मात्र सेनामा खर्च गर्दै छ ।

ट्रम्पको भनाइले युक्रेनमा युद्धविराम लागू गर्न आफ्नो सेना तैनाथ नगर्ने सत्यता पनि प्रकट गर्दछ । युक्रेनमा अमेरिकाको उपस्थिति रुसकोविरुद्ध भन्दा आर्थिक कारणले अब बढी हुने देखिन्छ । अझ स्पष्ट रुपमा भन्दा ट्रम्पको नजर युक्रेनको युद्धमा भन्दा खनिजमा बढी रहेको छ ।

यो आफैंमा एउटा कदम हुनेछ जसले रूसलाई फेरि आक्रमण गर्नबाट रोक्नेछ । तर उनको आफ्नै प्रशासनले त्यहाँ केही बलियो शक्ति हुनुपर्छ भन्ने विश्वास गर्छ जुन अरूले प्रदान गर्नुपर्छ । त्यसैले केयर स्टारमरले थप सुरक्षा ग्यारेन्टीको लागि विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली अमेरिकी सेनाको प्रशंसा गरेका छन् ।

शीतयुद्धको अन्त्यपछि आफ्नो सैन्य शक्ति घटाउने बेलायत एक्लो देश होइन । तर यो प्रवृत्ति अब युरोपका अन्य देशहरूमा परिवर्तन हुँदैछ । केही देशहरूले आफ्नो सैन्य खर्च बढाइरहेका छन् । युक्रेनी राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले रुसलाई आक्रमण गर्नबाट रोक्न एक लाख देखि २ लाखसम्म अन्तर्राष्ट्रिय सेना आवश्यक पर्ने बताएका छन् । तर युरोपले आफैंले यति धेरै सेना उपलब्ध गराउन सक्दैन ।

पश्चिमी देशहरुले ३० हजार सैनिक पठाउने विचार गरिरहेका छन् । युरोपेली जेट र युद्धपोतहरूले युक्रेनको हवाई क्षेत्र र समुद्री मार्गहरूको निगरानी गर्नेछन् ।

यो सेनाको ध्यान युक्रेनका शहरहरू, बन्दरगाहहरू र आणविक ऊर्जा केन्द्रहरूको सुरक्षामा केन्द्रित हुनेछ । यी पूर्वी युक्रेनको मोर्चामा तैनाथ गरिने छैनन् । युरोपेली लडाकु विमान र युद्धपोतहरूले युक्रेनको हवाई क्षेत्र र समुद्री मार्गहरूको निगरानी गर्नेछन् ।

तर पश्चिमा अधिकारीहरू विश्वास गर्छन् कि यो पर्याप्त नहुन सक्छ । त्यसैले उनीहरू अमेरिकाको सहयोगमा जोड दिइरहेका छन् ।

कम्तीमा पनि, अमेरिकी हवाई जेटहरू पोल्याण्ड र रोमानियामा तैनाथ गरिएमा युरोपेली सेनाहरूलाई प्रतिशोधात्मक कारबाहीमा सहयोग गर्न सकिने उनीहरुको विश्वास छ । युरोपले अमेरिकाको निगरानी र गुप्तचर सङ्कलन क्षमतासँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्दैन ।

युरोपेली देशहरूसँग ठूलो सैन्य कारबाही सुरु गर्ने क्षमता छैन। हालै, युरोपले युक्रेनलाई अमेरिकाले दिएको भन्दा अलि बढी हतियार दिएको छ । तर अमेरिकाले युक्रेनलाई लामो दूरीको क्षेप्यास्त्र र हवाई रक्षा प्रणाली प्रदान गरेको छ ।
युरोपेली देशहरूसँग आफैंले ठूलो सैन्य कारबाही सुरु गर्ने क्षमता छैन। युरोपेली देशहरूलाई हतियारको आपूर्ति पनि अमेरिकामा निर्भर गर्दछन् ।

२०११ मा लिबियामा नेटोको बमबारी अभियानले युरोपको धेरै कमजोरीहरू उजागर गर्यो । युरोपेली देशहरूले नेतृत्व लिँदा, उनी अमेरिकाको सहयोगमा भर पर्नु पर्यो । यी देशहरू अमेरिकी ट्याङ्करहरूमा निर्भर रहेका थिए ।

तर स्टारमर कुनै सैन्य ग्यारेन्टी बिना नै अमेरिकाबाट फर्किए । बीबीसीसँग कुरा गर्दै बेलायतका स्वास्थ्यमन्त्री वेइसले भने, 'ट्रम्प नेटोको धारा ५ प्रति प्रतिबद्ध छन्, जसले एउटा सहयोगीमाथिको आक्रमणलाई अन्य सबै सहयोगीमाथिको आक्रमण मानिने उल्लेख गरेको छ ।'

तर अमेरिकी रक्षामन्त्री पिट हेगले पहिले नै भनेका छन्, युक्रेनमा पठाइने कुनै पनि सेना नेटो सन्धि अन्तर्गत पर्ने छैन र न त उनीहरूलाई नेटो जस्तो सुरक्षा ग्यारेन्टी दिइनेछ । यस्तो अवस्थामा युरोपको शक्तिको परीक्षण हुनेछ । ट्रम्पका शब्दहरूमा स्टारमर अरूलाई पनि साथ दिन सफल हुन्छन् कि हुँदैनन् भन्ने कुरा पनि हेर्न बाँकी छ ।

अहिलेसम्म, फ्रान्स युरोपमा एक मात्र यस्तो देश हो जुन एकसाथ उभिन तयार छ । उत्तरी युरोपका केही अन्य देशहरू जस्तै डेनमार्क र स्वीडेन पनि प्रतिबद्धता देखाउन चाहन्छन् तर उनीहरूको प्रतिबद्धता अमेरिकाको जस्तै छ । स्पेन, इटाली र जर्मनी अझै पनि यसको विरुद्धमा देखिन्छन् ।

स्टारमरले अझै पनि अमेरिकाले युरोपको सेनालाई सहयोग गर्ने अवसर देख्छन् । तर के बेलायती सेनाले रुससँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्छ ? भन्ने प्रश्न बाँकी नै छ ।