गाजा युद्धविरामले युद्ध त रोकिनेछ तर के दुई पक्षबीचको विवाद समाधान होला ?

काठमाडौँ । इजरायल र हमास बीचको युद्धविराम सम्झौता एउटा ठूलो उपलब्धि हो । यो धेरै पहिले नै भइसक्नुपर्थ्यो । गत वर्षको मे महिनादेखि यस सम्झौताका विभिन्न संस्करणहरूमाथि छलफल भइरहेको थियो ।सम्झौतामा ढिलाइ हुनुमा हमास र इजरायलले एकअर्कालाई दोष लगाएका छन् ।

अक्टोबर ७, २०२३ मा हमासको आक्रमणपछि इजरायलले गरेको बदलाले गाजालाई तहसनहस पारेको छ । हमासको आक्रमणमा लगभग १२०० जना मारिएका थिए, जसमध्ये धेरैजसो इजरायली नागरिक थिए । यसैबीच, गाजामा अहिलेसम्म २० लाखभन्दा बढी मानिसहरू विस्थापित भइसकेका छन् ।

हमासद्वारा सञ्चालित स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार इजरायली आक्रमणमा करिब ५० हजार मानिस मारिएका छन् । यसमा हमासका लडाकु र सर्वसाधारण दुवै समावेश छन् । हालै ल्यान्सेट मेडिकल जर्नलमा प्रकाशित एक अध्ययनले यो संख्या वास्तवमा धेरै बढी हुन सक्ने सुझाव दिएको छ ।

तर सम्झौता पछिको पहिलो ठूलो चुनौती भनेको युद्धविराम अक्षुण्ण रहेको सुनिश्चित गर्नु हो ।

पश्चिमी देशका धेरै वरिष्ठ कूटनीतिज्ञहरूले ४२ दिनको पहिलो चरण समाप्त हुने बित्तिकै युद्ध फेरि सुरु हुन सक्ने डर व्यक्त गरेका छन् । गाजामा भएको युद्धले मध्यपूर्वभरि गहिरो प्रभाव पारेको छ ।

यद्यपि, धेरैलाई यो युद्ध सम्पूर्ण क्षेत्रमा फैलिने डर थियो । तर यो भएन । अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनको प्रशासनले यसको श्रेय लियो । तर गाजामा भएको युद्धले सम्पूर्ण क्षेत्रमा अशान्त वातावरण सिर्जना गर्यो ।

इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहू र उनका पूर्व रक्षामन्त्रीमाथि अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालतले युद्ध अपराधको आरोप लगाएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय न्याय अदालतले इजरायलविरुद्ध दक्षिण अफ्रिकाले लगाएको नरसंहारको आरोपको पनि अनुसन्धान गरिरहेको छ ।

लेबनानको हिजबुल्लाहले यस युद्धमा हस्तक्षेप गर्ने बित्तिकै इजरायली आक्रमणले यसलाई कुचल्यो । यही कारणले गर्दा सिरियामा बसर अल-असदको शासन पतन भयो ।

इरान र इजरायलले एकअर्कामाथि सिधै आक्रमण गरे, जसले इरानलाई कमजोर बनायो । इरानले 'प्रतिरोधको अक्ष' भनेर चिनिने सहयोगी र प्रतिनिधिहरूको सञ्जाल पनि ध्वस्त पारिएको छ ।

यमनका हुथी विद्रोहीहरूले युरोप र एसिया बीचको लाल सागर पार गर्ने अधिकांश मालवाहक जहाजहरूलाई अवरुद्ध गरेका छन् । गाजामा युद्धविराम भएपछि हुथी विद्रोहीहरूले आक्रमण रोक्ने आफ्नो वाचा पूरा गर्छन् कि गर्दैनन् भन्ने हेर्न बाँकी छ ।

इजरायल र प्यालेस्टिनीहरू बीचको लामो समयदेखि चलिरहेको द्वन्द्वको कुरा गर्ने हो भने, परिस्थिति पहिलेभन्दा बढी तीतो छ ।

यस युद्धविरामले हत्या रोक्न सक्छ र इजरायली बन्धक, प्यालेस्टिनी कैदी र बन्दीहरूलाई उनीहरूको परिवारमा फर्काउन अनुमति दिन सक्ने देखिएको छ । तर यो युद्धविरामले एक शताब्दीभन्दा पुरानो द्वन्द्वको अन्त्य गर्नेछैन ।

इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहूको कार्यालयले यस सम्झौताको औपचारिक घोषणा प्रधानमन्त्रीले गर्ने बताएको छ । यद्यपि, यो घोषणा सम्झौतालाई अन्तिम रूप दिएपछि गरिनेछ, जुन हाल काम भइरहेको छ ।

यद्यपि, इजरायली प्रधानमन्त्रीको यो बयान अघि नै, नेतान्याहूले नवनिर्वाचित अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र राष्ट्रपति जो बाइडेन दुवैलाई फोनमा सम्झौता सम्पन्न गरेकोमा धन्यवाद दिए । रोचक कुरा के छ भने, नेतान्याहूले जनवरी २० मा राष्ट्रपति पद सम्हाल्ने वर्तमान अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पभन्दा पहिले नै फोन गरेका थिए ।

'प्रधानमन्त्रीले ट्रम्पलाई र बन्धकहरूको रिहाइको लागि जोड दिन सहयोग गरेकोमा धन्यवाद दिए,' नेतान्याहूको कार्यालयबाट जारी विज्ञप्तिमा भनिएको छ । नेतान्याहूले ट्रम्पलाई उनको भनाइको लागि धन्यवाद पनि दिए कि संयुक्त राज्य अमेरिकाले गाजा कहिल्यै आतंकवादको लागि सुरक्षित आश्रयस्थल नबनोस् भनेर इजरायलसँग मिलेर काम गर्नेछ । विज्ञप्ति अनुसार, 'ट्रम्प र नेतान्याहूले चाँडै संयुक्त राज्य अमेरिकामा भेट्न सहमति जनाए ।'

वक्तव्यको अन्तिम पङ्क्तिमा लेखिएको छ, 'त्यसपछि प्रधानमन्त्री नेतान्याहूले अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनसँग कुरा गरे र बन्धकहरूलाई रिहा गर्ने सम्झौताको लागि धन्यवाद दिए ।'

यो युद्धविराम सम्झौता आगामी आइतबारदेखि लागू हुनेछ, जुन राष्ट्रपतिको रूपमा बाइडेनको अन्तिम दिन हुनेछ । भोलिपल्ट, डोनाल्ड ट्रम्पले अमेरिकाको राष्ट्रपतिको रूपमा शपथ लिनेछन् । यसैबीच, ह्वाइट हाउसले दिएको ब्रीफिंगमा हमासमाथि सैन्य दबाब रहेको बताइएको छ, जसका कारण यो वार्तामा सहमत भएको छ ।

अमेरिकी प्रशासनका एक वरिष्ठ अधिकारीका अनुसार डोनाल्ड ट्रम्पका मध्यपूर्व राजदूत स्टिभ विटकफले पनि यो सम्झौतामा भूमिका खेलेका थिए । उनले भने, विटकफ वार्तामा सक्रिय थिए र मध्य पूर्वमा जो बाइडेनका शीर्ष सल्लाहकार ब्रेट म्याकगर्कसँग नजिकबाट काम गरिरहेका थिए ।