भारतीय निर्वाचनमा उठेका सवालहरू

गुजरातको विकास मोडलको राजनीतिक मार्गचित्र पछ्याउँदै भारतको राष्ट्रिय राजनीतिमा पदार्पण गरेका भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र दामोदर दास मोदीले विकास, सुशासन, गरिबी निवारण, सामाजिक न्याय कानुनी राज्यका लक्ष्यहरूलाई पार गर्दै आफ्नो दोस्रो कार्यकाल पूरा गरेका छन्। तेस्रो कार्यकालका लागि यही २०२४ को अप्रिलदेखि जुन महिनाभित्रै सम्पन्न हुने लोकसभाका ५४३ सिटका लागि दलीय प्रतिस्पर्धाका आधारमा चुनावी मैदानमा और्लिने घोषणा गरेका छन् ।

अहिले भारतीय राजनीतिमा हिमालयदेखि कन्याकुमारीसम्म तथा केरलदेखि कस्मिरसम्म नरेन्द्र मोदी अविजित र अपराजय राजनीतिक शक्तिको रुपमा सर्वत्र चर्चाको विषय बनेका छन्। धर्म, अध्यात्म, संस्कृति, संस्कार, नीति, नैतिकता, सदाचार, त्याग, तपस्या, जप, ध्यान, समाधि, योग लगायतका कुरादेखि लिएर सनातन हिन्दु धर्मको प्रतिष्ठा र सम्मान तथा मनोबललाई उच्च बनाउँदै भारतलाई आर्थिक रूपले सम्पन्न तथा विकसित बनाउने अठोट र परिकल्पनाका साथ संसदीय लोकतन्त्रका परम्पराहरू तथा पवित्रताहरूलाई संरक्षण गर्दै भारतको गौरव र आत्मसम्मानलाई स्थापित गर्ने संकल्पका साथ चुनावमा होमिएका नरेन्द्र मोदी वास्तवमा जनताको पहिलो छनोट, प्राथमिकता र रोजाइमा परेका छन् ।

भारतको लोकतान्त्रिक अभ्यास भारतको स्वतन्त्रता संग्रामको आन्दोलनसँगै परिस्कृत हुँदै आएको राजनीतिक प्रणाली हो। ब्रिटिस सरकारविरुद्ध प्रारम्भ भएको अहिंसात्मक आन्दोलनको सुत्रपात महात्मा गान्धीको सविनय अवज्ञा आन्दोलन, जालिया बाग आन्दोलन, डान्डी मार्च आन्दोलन, विदेशी कपडा बहिस्कार आन्दोलन, स्वदेशी आन्दोलन, खादी आन्दोलन हुँदै गोलमेच सम्मेलनसम्म पुग्दै अन्तिम समयमा अङ्ग्रेज भारत छोड आन्दोलनको निर्णयक बिन्दुसम्म पुग्दा भारतीय स्वतन्त्रता संग्रामका महानायक मोहनदास करमचन्द गान्धीले भगवान रामको रामराज्यको आदर्शबाट सर्वोदय अर्थात् समाजवाद र भगवान बुद्धको शान्ति र अहिंसाको सन्देशबाट अहिंस्रक आन्दोलनको नेतृत्व गरेका थिए। महात्मा गान्धीको जीवनको अन्तिम समयमा जब उनी नाथुराम गोड्सेले हानेको गोली लागेर ढल्न लागे तब उनको मुखबाट ‘हे राम’ भन्ने शब्द निस्केको थियो। भारतीय संस्कृतिमा राम अयोध्याका राजाका रूपमा, सनातन हिन्दुहरूको पूर्वजको रुपमा, मर्यादा पुरुषोत्तम भगवानको रूपमा, धर्म सत्य र न्यायको संरक्षकको रूपमा तथा आसुरी शक्तिको विनाश गराउँदै ब्राम्ह्ण, गौ वन्श, देवीदेवता तथा साधुसन्त र सज्जनहरूको संरक्षक र उद्धारकर्ता परब्रम्ह परमेश्वरको रुपमा सम्पुज्य छन्। भारतीय राजनीतिमा धर्म र संस्कृति कुनै न कुनै रूपमा राजधर्मको मुख्य धारामा सामेल रहेको हुनाले नै भारतको संविधानमा भगवान रामले लंका विजय गरी पुष्पक विमान चढेर आउँदै गर्दाको चित्र अंकित छ, जसको अर्थ सनातन हिन्दु धर्म र संस्कृति नै भारतीय संस्कृतिको मुख्य केन्द्रबिन्दु हो र यही संविधानको छत्र छायामा लोकतान्त्रिक अभ्यासहरूको माध्यमबाट जनतालाई आत्मनिर्भर र देशलाई समुन्नत तथा विकसित बनाउने लक्ष्यमा भारत अनन्तकालसम्म अगाडि बढ्दै जाने लक्ष्य निर्धारण गरिएको छ।

भारतका प्रथम प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरू पाश्चात्य संस्कतिको शिक्षा ग्रहण गरेको हुनाले पाश्चात्य संस्कृतिका पक्षपाती थिए। उनले लगाउने कपडासमेत लण्डन र पेरिसबाट धुलाएर ल्याइन्थ्यो। उनीमाथि वेस्टन कल्चरको क्रेज अत्यन्त बढी भएको हुनाले भारतमा राष्ट्र भाषा हिन्दीकै समकक्षमा अंग्रेजी भाषालाई पनि राष्ट्र भाषाको मान्यता दिइएको थियो। जवाहरलाल नेहरुले चीनसँग पञ्चशिल शान्ति सम्झौता गरेर मित्रता गाँसेका थिए। तर पनि चीनले सन् १९६२ मा भारतमाथि आक्रमण गरेर भारतको ठूलो भू-भागलाई आफ्नो नियन्त्रणमा लिएको छ। त्यस भूमिलाई अहिलेसम्म पनि भारतले फर्काउन सकेको छैन। जवाहरलाल नेहरुकै पालामा चीनले भारतद्वारा संरक्षित तिब्बतलाई जबरजस्ती अधिकार गरी त्यहाँका राजा र बुद्ध धर्मका सर्वश्रेष्ठ धर्मगुरु दलाई लामालाई त्यहाँबाट लखेटेर भारत धपाउने कार्य गर्‍यो। आजसम्म पनि तिब्बती धर्मगुरु दलाई लामा भारतमा निर्वासित भएर शरणार्थी जीवन बाँचिरहेका छन्।

जवाहरलाल नेहरुले तिब्बतको स्वाधीनताको लागि आवाज उठाउन सकेको भए र तिब्बतको प्रतिरक्षा गरेको भए विश्वभरिका लामाहरूको राष्ट्र तिब्बत आज पनि सुरक्षित रहने थियो। जवाहरलाल नेहरुले भारतमा लामो समयसम्म शासन गर्दा पनि न त चिनले कब्जा गरेको भू-भाग फिर्ता ल्याउन सके न त तिब्बतीहरूको स्वतन्त्रतालाई जोगाउन सके। जसको दोष कुनै न कुनै रूपमा जवाहरलाल नेहरु र भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेसलाई दिने गरिएको छ। त्यस्तै, ब्रिटिसहरूकै उपनिवेशको रूपमा रहेको राज्य कस्मिरको विलय भारतमा भए पनि भारतले पूरै कस्मिरलाई भारतको अङ्ग बनाउन सकेन।

भारतको लोकतन्त्रलाई परिवर्तित विश्व राजनीतिको परिप्रेक्षमा बहुआयामिक रूपमा आत्म समीक्षा गरेर विगतका गल्तीहरूलाई सच्याउन भारतीय प्रधानमन्त्री कम्मर कसेर लागेका छन्। उनले आफ्ना विगत दस वर्षको कार्यकालमा हासिल गरेका उपलब्धीहरूलाई विकसित भारतको आधारसिलाको रूपमा लिएका छन्। भारतमा विगतका सरकारहरूले फैलाएको कुशासन, भ्रष्टाचार, भाइ-भतिजावाद, नातागोतावाद, परिवारवाद, आतंकवाद, तुष्टिकरण नीति लगायतका लोकतन्त्रविरोधी गतिविधिहरूलाई इन्दिरा गान्धीदेखि राजीव गान्धीसम्मका सरकारले निरन्तरता दिएर भारतलाई एउटा कमजोर राष्ट्र बनाउन खोजेको आरोप लगाइरहँदा त्यसको प्रतिउत्तरमा कांग्रेस पार्टीसँग जवाफ दिने कुनै नयाँ शब्द नै छैन। मोदीले आफ्नो पहिलो कार्यकालदेखि नै शून्य सहनशीलताको नीति अंगाल्दा धेरै हदसम्म भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्ने कार्यमा सफलता पाइरहेको अवस्था छ। भाजपाविरोधी सरकार भएको प्रान्तहरूमा भ्रष्टाचारका ठूला-ठूला मुद्दाहरू उजागर हुँदा जनता छक्क परेका छन्। आम आद्मी पार्टीका प्रमुख र दिल्लीका मुख्यमन्त्री अरविन्द केजरीवाल हिरासतमा परेका छन्। झारखण्ड प्रान्तका मुख्यमन्त्री हेमन्त सोरेन समेत हिरासतमा बसेर अदालती प्रक्रिया व्यहोर्दै छन्। मोदीले लोकतान्त्रिक प्रणालीमा परिवारवादले देशलाई ठूलो नोक्सानी पुर्‍याउन सक्दछ भनेर आफ्नै परिवारभित्र कुर्सी र सत्ताका दाबेदारहरू जन्माउने गरी गरिने प्रतिपक्षी दलहरूले गरेको प्रयासलाई पर्दाफास गरिरहेका छन्।

सोनिया गान्धीको एक मात्र राजनीतिक लक्ष्य आफ्ना छोराछोरीलाई प्रधानमन्त्री पदमा पुर्‍याउनु, लालु यादवले आफ्ना छोराछोरीलाई मुख्यमन्त्री पदमा पुर्‍याउनु, ममता बेनर्जीले आफ्नो भतिजलाई मुख्यमन्त्री बनाउन लाग्नु, शरद परिवारले आफ्ना छोरीलाई मुख्यमन्त्री बनाउने, अखिलेश यादवले आफ्नो परिवारलाई नै अगाडि बढाउने लागायतका लोकतन्त्रविरोधी राजनीतिक प्रपञ्चहरूलाई निरन्तरता दिइरहँदा देश उँभो लाग्न सक्दैन भनेर मोदीले जनतालाई आस्वस्त गराइरहेका छन्। बिहारका पूर्वमुख्यमन्त्री लालु यादवले आफू बीस वर्षसम्म मुख्यमन्त्रीको कुर्सीमा बसेपछि भ्रष्टाचारमा मुछिदा आफ्नै श्रीमती राबरीदेवीलाई मुख्यमन्त्री पदमा आरुढ गराएका थिए। त्यसपछि आफ्नै छोरा तेजस्वीप्रसाद यादवलाई उपमुख्य मन्त्री बनाउन लगाएका थिए। अझै पनि आफ्नो छोरालाई मुख्यमन्त्री पदमा देख्नु नै उनको जीवनको सपना रहेको छ भनेर जनताका मुद्दा र सवालहरूमा प्रतिपक्षमाथि विश्वास गर्न नसकिने प्रशस्त ठाउँहरू रहेको कुरालाई औंल्याउन सकिन्छ।

अब लोकतन्त्रलाई आफ्नो निजी स्वार्थपूर्तिको साधन बनाएर देश अगाडि बढ्न सक्दैन भनेर भारतीय जनतालाई विश्वास लाग्न थालेको छ। जसको परिणामस्वरूप नरेन्द्र मोदीको पक्षमा राम लहर चल्नु सँगसँगै जनलहर पनि प्रारम्भ भइसकेको छ ।

आज भारतका प्रतिपक्षी पार्टीहरूले भारतीय जनता पार्टीको सरकारलाई तानाशाह बनेको आरोप लगाइरहँदा पनि भारतीय मतदाता वर्गमा सही र गलत छुट्याउने आधारहरू बलियो बन्दै गइरहेको छ।

आज मोदीको प्रभावले विश्वमा नै भारतको विदेश नीति सफल बन्दै गइरहेको छ। खास गरेर युद्धमा होमिएका देशहरूले भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई शान्ति दूतको रूपमा हेर्न थालेका छन्। भारतको आर्थिक नीति दिन प्रतिदिन सुधारोन्मुख अवस्थामा छ। नरेन्द्र मोदीले भारतमा तीव्र आर्थिक विकासको नीतिलाई अगाडि बढाउँदै भारतलाई विश्वको ठूलो पाँचौं अर्थव्यवस्थाबाट सुधार गर्दै भारतलाई विश्वको तेस्रो आर्थिक महाशक्ति बनाउने कुरालाई जोरसोरसँग उठाइरहँदा मोदीविरोधी प्रतिपक्षी पार्टीहरू दिन प्रतिदिन कमजोर बन्दै जाने अवस्था सिर्जना भइरहेको देखिन्छ। यस्तो अवस्थामा सत्ता पक्षले आफ्ना नीतिहरूमा समयसापेक्ष रूपमा सुधार र परिवर्तन गर्दै जानु जति सान्दर्भिक हुन्छ, त्यसभन्दा बढी मात्रामा प्रतिपक्षले पनि आफ्नो रणनीतिमा सकारात्मक परिवर्तन गर्दै नकारात्मक विचारहरूलाई पन्छाउँदै देशको जिम्मेवारी लिन तत्पर रहनु पर्दछ। मात्र विरोधको लागी विरोध गरिरहने हो भने देशले हासिल गर्न लागेको उपलब्धी पनि लक्ष्यविहीन बन्दै जाने अवस्था सिर्जना हुन सक्छ। तसर्थ, भारतको १८ औँ लोकासभा निर्वाचनले आफ्नो गुमेको समृद्धिलाई पुनः हासिल गर्न नैतिकवान र इमान्दार जनप्रतिनिधिहरूको टिम तयार गरी निर्वाचनमा जानु विश्वकै लागि पनि अनुकरणीय उदाहरण बन्न सक्दछ ।