- २०८१ बैशाख २३ आइतबार
काठमाडौँ । अमेरिकी अन्तरिक्ष संस्था नासाले पाँच दशकमा पहिलो चालक आफ्नो चन्द्रमा मिशनमा जाने अन्तरिक्ष यात्रीहरू सार्बजनिक गरेको छ ।
नासाले आफ्नो ऐतिहासिक आर्टेमिस दोस्रो चन्द्रमा मिशन २०२४ को नोभेम्बरमा गर्ने जनाएको छ ।
यस मिशनमा अन्तरिक्ष यात्रीहरू नासाका रीड वाइजम्यान, भिक्टर ग्लोभर र क्रिस्टिना कोच र क्यानेडियन स्पेस एजेन्सीका जेरेमी ह्यान्सन जाने नासाले बताएको छ ।
४७ बर्षिय वाइजम्यान नौसेना एविएटर र परीक्षण पायलट हुन्, उनी २००९ मा पहिलो पटक नासा अन्तरिक्ष यात्रीको रूपमा चयन गरिएको थियो । बाल्टिमोर, मेरील्याण्डका मूल निवासी, उनले अघिल्लो एक उडानमा अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनको १६५ दिनको यात्रा पूरा गरेका छन् । जुन २०१४ मा एक रूसी सोयुज रकेटमा प्रक्षेपण गरिएको थियो ।
वाइजम्यान यस मिशनमा छनौट हुनुअघि सम्म नोभेम्बर २०२२ सम्म अन्तरिक्ष यात्री कार्यालयको प्रमुखको रूपमा काम गरिरहेका थिए । अब वाइजम्यानले नासाको आर्टेमिस दोस्रो मिशनमा कमाण्डरको रूपमा काम गर्ने भएका छन् ।
त्यस्तै ४७ बर्षिय ह्यान्सन एक लडाकु पाइलट हुन्, जो २००९ मा अन्तरिक्ष यात्री प्रशिक्षणको लागी क्यानाडाली अन्तरिक्ष एजेन्सीद्वारा छनोट गरिएको थियो । लन्डन, ओन्टारियोबाट, ह्यान्सन केवल चार सक्रिय क्यानाडाली अन्तरिक्ष यात्रीहरु मध्ये एक हुन्, र उनी अब नासाको चन्द्रमा मिसनमा छानिएसँगै चन्द्रमा मिसनमा जाने पहिलो क्यानाडाली बनेका छन् ।
यस मिसनमा सहभागी भएका ४६ बर्षिय ग्लोभर नौसेनाका एविएटर हुन्, जसले २०२१ मा आफ्नो पहिलो अन्तरिक्ष उडानबाट स्पेसएक्सको क्रु ड्र्यागन स्पेसक्राफ्टको दोस्रो क्रु उडान पाइलट गरेर र अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनमा लगभग छ महिना बिताएपछि पृथ्वीमा फर्केका थिए ।
पोमोना, क्यालिफोर्नियामा जन्मेका ग्लोभरले २००० को दशकमा संयुक्त राज्य र जापानमा धेरै सैन्य स्क्वाड्रनहरूमा सेवा गरेका थिए । उनले अमेरिकी वायुसेनासँग परीक्षण पाइलट प्रशिक्षण पूरा गरेका छन् । सन् २०१३ मा जब उनी नासाको अन्तरिक्ष यात्री कोर्प्सका लागि छनोट भए, उनी अमेरिकी सिनेटमा लेजिस्लेटिभ फेलोको रूपमा काम गरिरहेका थिए । ग्लोभरले ४० भन्दा बढी विमानहरूमा ३००० उडान घण्टा पुरा गरेका छन् भने ४०० भन्दा बढी क्यारियर अरेस्टेड अवतरण र २४ लडाई मिसन पुरा गरेका छन् ।
त्यस्तै यस मिसनमा सहभागी ४४ वर्षीया क्रिस्टिना कोच छ स्पेस वाक सम्पन्न गरेकी अनुभवी पाइलट हुन् । जसमा २०१९ मा पहिलो महिला स्पेसवाक पनि समावेश छ । उनले कूल ३२८ दिन अन्तरिक्षमा एक महिलाद्वारा सबैभन्दा लामो एकल अन्तरिक्ष उडानको कीर्तिमान राखेकी छन् । क्रिस्टिना एक विद्युतीय इन्जिनियर पनि हुन् जसले नासाको बहुविध मिशनका लागि वैज्ञानिक उपकरणहरू विकास गर्न मद्दत गरेकी छन् । मिशिगनकी मूल निवासी कोचले पनि एक वर्ष दक्षिण ध्रुवमा बिताइन्, एक कठिन बसाइले उनलाई चन्द्रमाको अभियानका लागि आफुलाई तयार गरेकी थिइन् ।
आर्टेमिस दोस्रो मिशन आर्टेमिस प्रथममै निर्माण गरिने नासाले जनाएको छ । एक अपरिचित परीक्षण मिशन जसले नासाको ओरियन क्याप्सुललाई १.४ मिलियन माइलको यात्रामा पठाएको थियो जुन डिसेम्बरमा समाप्त भएको थियो । अन्तरिक्ष एजेन्सीले त्यो मिसनलाई सफल मानेको छ र अझै पनि सङ्कलन गरिएका सबै डाटाको समीक्षा गर्न काम गरिरहेको बताएको छ ।
यदि सबै योजना अनुसार भयो भने आर्टेमिस दोस्रो मिशन नोभेम्बर २०२४ मा उडान भर्ने छ । ओरियन अन्तरिक्ष यान भित्र पसेका चालक दलका सदस्यहरूले फ्लोरिडाको नासाको केनेडी स्पेस सेन्टरबाट नासाद्वारा विकसित स्पेस लन्च प्रणाली रकेटको माथि प्रक्षेपण गर्नेछन् ।
यो यात्रा करिब १० दिन चल्ने अपेक्षा गरिएको छ र टोलीलाई सम्भावित रूपमा इतिहासमा कुनै पनि मानवले यात्रा गरेको भन्दा छिटो चन्द्रमाभन्दा बाहिर पठाउने छ ।यद्यपि सही दूरी निर्धारण गर्न बाँकी छ ।
नासाका प्रवक्ता क्याथरिन ह्याम्बलटनले चन्द्रमाभन्दा बाहिरको सही दूरी लिफ्ट अफको दिन र मिशनको समयमा पृथ्वीबाट चन्द्रमाको सापेक्षिक दूरीमा निर्भर हुने बताएकी छन् ।
चन्द्रमाको परिक्रमा गरेपछि, प्रशान्त महासागरमा स्प्लासडाउन अवतरणको लागि अन्तरिक्ष यान पृथ्वीमा फर्किनेछ ।
आर्टेमिस दोस्रोले यस दशकपछि आर्टेमिस तेस्रो मिशनको लागि मार्ग प्रशस्त गर्ने अपेक्षा गरिएको छ, जुन नासाले चन्द्रमाको सतहमा पहिलो महिला र रंगको व्यक्ति राख्ने वाचा गरेको छ । यो मिशन सन् १९७२ मा अपोलो कार्यक्रम सकिएपछि पहिलो पटक मानिसले चन्द्रमामा पाइला टेक्ने मिशन भएको नासाले बताएको छ ।
आर्टेमिस तेस्रो मिशन लागि यसै दशकमा सम्पन्न गर्ने लक्ष्य रहेको नासाले बताएको छ । तर चन्द्रमामा हिड्नका लागि स्पेससूटहरू र चन्द्रमाको सतहमा अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई ल्यान्डर ल्यान्डर सहित मिसनलाई आवश्यक पर्ने धेरै प्रविधिहरू अझै विकासकै क्रममा रहेका छन् ।
नासाले आर्टेमिस तेस्रोको लागी २०२५ प्रक्षेपण मितिलाई लक्षित गर्दैछ, यद्यपि अन्तरिक्ष एजेन्सीको महानिरीक्षकले पहिले नै ढिलाइले मिशनलाई २०२६ वा पछि धकेल्ने बताइसकेको छ ।
अन्तरिक्ष एजेन्सीले एक दशकभन्दा बढी समयदेखि मानिसलाई चन्द्रमामा फर्काउने प्रयास गरिरहेको छ । आर्टेमिस कार्यक्रम चन्द्रमा स्थायी रुपमा मानिसलाई लैजाने मिशान अन्तर्गत डिजाइन गरिएको छ , अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई लामो समयसम्म अन्तरिक्षमा गहिरो काम गर्न अनुमति दिँदै नासा र यसका साझेदारहरूले मंगल ग्रहमा पहिलो मानव पठाउने मार्ग नक्सा बनाउदैछन् ।
नासा महानिरीक्षकको कार्यालयले गरेको लेखापरीक्षणअनुसार सन् २०१२ देखि २०२५ सम्म आयोजनाको लागत ९३ अर्ब डलर रहेको छ । त्यसैगरी प्रत्येक उडानमा ४ अर्ब १ करोड डलर खर्च हुनेछ । यो आयोजनामा हालसम्म ३७ अर्ब डलर खर्च भइसकेको छ ।
