- २०८१ बैशाख २५ मंगलबार
काठमाडौँ । इथियोपियामा पाइने ‘एनसेट’ नामको फल जलवायु परिवर्तनको यो युगमा नयाँ सुपरफुड र जीवन रक्षक साबित हुने वैज्ञानिकहरुले दाबी गरेका छन् ।
हालै ‘एनभाइरोन्मेन्टल रिसर्च लेटर्स’ जर्नलमा प्रकाशित एक अध्ययनअनुसार केरासँग मिल्दोजुल्दो यो प्रजातिले यो तापक्रम बढ्दो संसारका १० करोडभन्दा बढी मानिसलाई खुवाउन सक्न्ने उल्लेख गरिएको छ । इथियोपिया बाहिर यो बिरुवा बारे धेरै थाहा छैन । त्यहाँ यसको डाँठ दलिया र रोटी बनाउन प्रयोग गरिन्छ । तर, बिरुवाको केरा जस्तो फल खान योग्य छैन । यस अनुसन्धानले अफ्रिकामा यो बाली धेरै ठूलो मात्रामा उत्पादन गर्न सकिने देखाएको छ । इथियोपियाको हवासा विश्वविद्यालयका डा. भेन्डावेक अबेबेले यो प्रजातिलाई खाद्य सुरक्षा र दिगो विकासका लागि निकै महत्त्वपूर्ण भएको बताए ।
डा. आबेबे भन्छन्, "यो यस्तो बाली हो जसले खाद्य सुरक्षा र दिगो विकासको समस्या समाधान गर्न साँच्चै महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ ।" एनसेटलाई "नक्कली केरा" पनि भनिन्छ । यो केरासँग मिल्दोजुल्दो प्रजाति भएको बताइएको छ । अहिले सम्म यो इथियोपिया को केहि भागमा मात्र प्रयोग गरिन्छ ।
यसको डाँठ र जराहरूमा प्रशस्त मात्रामा स्टार्च पाइन्छ । त्यसकारण, बिरुवाको ती भागहरू उमालेपछि प्राप्त तत्वहरू दलिया र रोटी बनाउन प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
एनसेट इथियोपियाको मुख्य खानाहरु मध्ये एक हो । यहाँका करिब दुई करोड मानिस खानाका लागि यस बोटमा निर्भर छन् । अन्य ठाउँमा उब्जनी नहुने भए पनि दक्षिण अफ्रिकातर्फ दक्षिण दिशातर्फ बढ्दै जाँदा यस बोटको फल ठूलो हुँदै जान्छ । यो लक्षण देखेर मानिसहरु यो बिरुवा अन्य क्षेत्रमा पनि उब्जाउन सकिने विश्वास गर्छन् । कृषि सर्वेक्षण र मोडलहरूको सहयोगमा वैज्ञानिकहरूले आगामी चार दशकहरूमा एनसेटमा लुकेको सम्भावनाको अनुमान गरेका छन् । यो बालीले अफ्रिकाका करिब १० करोड मानिसको खाद्यान्न आवश्यकता पूरा गर्न सक्ने वैज्ञानिकहरूको विश्वास छ । यसका कारण इथियोपिया, केन्या, युगान्डा र रुवाण्डालगायत अन्य अफ्रिकी देशहरूमा खाद्य सुरक्षा विस्तार हुन सक्छ ।
रोयल बोटानिक गार्डेन, किभका अन्वेषक डा. जेम्स बोरेलका अनुसार खेतहरू खाली भएका दिनहरूमा बफर फसलको रूपमा रोपण गर्दा खाद्य सुरक्षा बढाउन सकिन्छ । डा. बोरेल भन्छन्, "यो बिरुवामा साँच्चै धेरै गुणहरू छन् जसले यसलाई एकदमै अद्वितीय बाली बनाउँछ। जस्तो कि यसलाई जुनसुकै मौसममा रोप्न र काट्न सकिन्छ। यो एक बारहमासी बाली हो। त्यसैले मानिसहरू यसलाई 'भोक' भन्ने गर्छन्। रूख बचाउने।"
इथियोपिया अफ्रिकाको एउटा यस्तो देश हो, जहाँ कफी जस्ता धेरै उपयोगी बिरुवाहरू विकसित भएका छन् । जलवायु परिवर्तनले अफ्रिका र बाहिरका प्रमुख खाद्य बालीहरूको उत्पादन र विस्तारमा गम्भीर असर पार्ने अनुमान गरिएको छ।
केही बालीमा मात्रै मानिसको निर्भरतालाई ध्यानमा राख्दै विश्वलाई भोकबाट जोगाउन नयाँ बिरुवाको खोजी तीव्र बन्दै गएको छ । हामीले हरेक दिन खाने करिब आधा क्यालोरी चामल, गहुँ र मकैबाट मात्रै आउँछन्। यसबारे डा. बोरेल भन्छन्, "हामीले अहिले संसारभरि प्रयोग हुने प्रजातिहरूमा विविधता ल्याउन आवश्यक छ। त्यो किनभने अहिले हाम्रा सबै अण्डाहरू एउटै सानो टोकरीमा परेका छन् ।"
