किन दुख्छ गर्धन, कसरी बच्न सकिन्छ ?

काठमाडौँ । हामीहरुको गर्धन दुख्नु अहिले सामान्य समस्या हो । यसमा घाँटी वा काँध वरिपरिको भागमा दुखाइ हुन्छ र टाउको भारी महसुस हुन्छ । यसबाट पीडित व्यक्तिलाई घाँटी घुमाउन, टाउको उठाउन वा शरीरका अन्य सामान्य चालहरू गर्न धेरै कठिनाइ हुन्छ । कहिलेकाहीँ यो दुखाइ लामो समयसम्म रहन्छ । यस्तो अवस्थामा, यदि यो समस्यालाई समयमै सम्बोधन गरिएन भने, यो धेरै गम्भीर हुन सक्छ ।

'द ल्यान्सेट' मा प्रकाशित एक अध्ययन अनुसार सन् २०२० मा विश्वभर २० करोड ३० लाख मानिसहरू गर्धनको दुखाइबाट पीडित थिए । अध्ययनले सन् २०५० सम्ममा विश्वमा गर्धनको दुखाइबाट पीडित व्यक्तिहरूको संख्या लगभग २७ करोड पुग्ने बताएको छ ।

यी तथ्याङ्कहरूबाट यो बुझ्न सकिन्छ कि गर्धनको दुखाइ आज सम्पूर्ण विश्वमा एउटा ठूलो समस्या बनिसकेको छ ।

गर्धनको दुखाइ हड्डीसँग सम्बन्धित समस्या हो । यसमा व्यक्तिले घाँटी वा काँध वरिपरि दुखाइ महसुस गर्छ । यसलाई चिकित्सा भाषामा 'सर्भाइकल स्पन्डिलाइटिस' भनिन्छ । गर्धन दुख्ने समस्या जुनसुकै उमेरमा हुन सक्छ । आजकल मानिसहरू एउटै पोजिसनमा बसेर लामो समयसम्म स्मार्टफोन प्रयोग गर्छन्, कम्प्युटरमा काम गर्छन् । यो गर्धन दुख्ने एउटा प्रमुख कारण हो ।

गर्धन दुख्नुका धेरै कारणहरू छन् । यसमा फोन प्रयोग गर्दा लामो समयसम्म एउटै पोजिसनमा बस्नु, लामो समयसम्म ल्यापटप वा कम्प्युटरमा काम गर्नु, अस्वस्थ आहार र तनाव जस्ता कारणहरु रहेका छन् । यसबाहेक, बढ्दो उमेरसँगै गर्धनको समस्या पनि हुन सक्छ ।

शरीरमा हुने कुनै पनि प्रकारको सूजनको दुखाइसँग प्रत्यक्ष सम्बन्ध हुन्छ । सूजनले ओस्टियोआर्थराइटिस, मेनिन्जाइटिस (मस्तिष्क वा मेरुदण्ड वरपरको तन्तुको सूजन), हर्निएटेड ग्रीवा डिस्क, तन्तु क्षतिको कारणले हुने चोटपटक, रुमेटोइड गठिया जस्ता समस्याहरू निम्त्याउँछ । यी सबै अवस्थाहरूले गर्धनको शुरुको भाग दुख्न सक्छ ।
यसबाहेक, घाँटी वरिपरिको कुनै पनि संक्रमणले सूजन निम्त्याउँछ, जसले गर्धनको दुखाई शुरु हुन्छ ।

गर्धनको दुखाइ तल्लो घाँटीदेखि काँधसम्म र कहिलेकाहीँ टाउकोसम्म फैलिन सक्छ । कहिलेकाहीँ गर्धनको दुखाइका कारण पनि चक्कर लाग्न सक्छ । यी संकेतहरूलाई कहिल्यै बेवास्ता गर्नु हुँदैन ।

मेरुदण्डका चिकित्सकहरुले दुखाइ गम्भीर छ वा लामो समयसम्म रहिरहन्छ भने, अवस्था र कारण अनुसार उपचार गरिने बताउछन् । यसका लागि केही चिकित्सा विधिहरू छन् । जस्तै- औषधि मार्फत, सबैभन्दा पहिले, डाक्टरहरूले दुखाइ र सुन्निने कम गर्ने औषधिहरू प्रयोग गरेर यसलाई निको पार्ने प्रयास गर्छन् । यदि दुखाइ गम्भीर छ र सामान्य औषधिले पनि राहत मिल्दैन भने डाक्टरले सुई पनि दिन सक्छन् । दोस्रो फिजियोथेरापी, यसमा फिजियोथेरापिस्टले बिरामीलाई केही व्यायाम वा स्ट्रेचिङको बारेमा बताउँछन् । धेरै अवस्थामा यसले राहत प्रदान गर्छ र ठिक पनि हुन्छ । तेस्रो शल्यक्रिया,  यदि औषधि वा फिजियोथेरापीले राहत प्रदान गर्दैन भने, शल्यक्रिया आवश्यक पर्न सक्छ । यद्यपि, शल्यक्रिया तब मात्र गरिन्छ जब यसले अन्य गम्भीर समस्याहरू निम्त्याउँछ ।

गर्धनको दुखाइबाट बच्न आफ्नो जीवनशैली परिवर्तन गर्नु धेरै महत्त्वपूर्ण छ । यसको लागि, स्वस्थ आहार लिने, ताकि हड्डी र मांसपेशीहरू बलियो रहून् । आफ्नो तौल नियन्त्रणमा राख्ने र पर्याप्त पानी पिउने गर्नुपर्छ । 

कार्यालयमा लगातार ८-९ घण्टा बसेर कम्प्युटरमा काम गर्दा गर्धनको शुरुको भाग दुख्ने जोखिम हुन्छ । त्यसैले, कम्प्युटर स्क्रिनबाट सधैं कम्तिमा २० इन्च टाढा बस्दा फाइदा हुन्छ । आफ्नो काँधलाई अगाडि वा पछाडि झुकाउनुको सट्टा सीधा राख्ने गर्नुपर्छ । यसले ढाड, घाँटी र काँध दुख्ने समस्याबाट बचाउँछ ।