- २०८२ कार्तिक १० सोमबार
काठमाडौँ । युरोपेली संघ (इयू) ले सामाजिक सञ्जालका दिग्गज कम्पनीहरू मेटा (फेसबुक र इन्स्टाग्रामको मूल कम्पनी) र टिकटकलाई पारदर्शिता नियमहरू उल्लङ्घन गरेको आरोप लगाएको छ । यो कारबाही युरोपेली संघको डिजिटल सेवा ऐन (डिएसए) अन्तर्गत गरिएको अनुसन्धानपछि भएको हो । दोषी पाइएमा, दुवै कम्पनीहरूले अर्बौं डलरसम्म जरिवाना भोग्नुपर्ने हुन सक्छ ।
युरोपेली संघले २०२४ मा मेटा र टिकटकविरुद्ध व्यापक अनुसन्धान सुरु गरेको थियो । यो अनुसन्धान इन्टरनेट प्रयोगकर्ताहरूलाई सुरक्षा दिन डिजाइन गरिएको प्रमुख कानून इयूको डिजिटल सेवा ऐन (डिएसए) अन्तर्गत गरिएको थियो । डिएसएको प्राथमिक उद्देश्य प्रयोगकर्ताहरूलाई हानिकारक वा अवैध सामग्री (जस्तै घृणायुक्त भाषण, आतंकवादी सामग्री, वा नक्कली समाचार) रिपोर्ट गर्न सजिलो बनाएर, बालबालिकालाई लक्षित विज्ञापनहरूमा प्रतिबन्ध लगाएर, र नक्कली वा असुरक्षित उत्पादनहरू पहिचान गर्न सजिलो बनाएर अनलाइन प्लेटफर्महरूलाई जवाफदेही बनाउनु हो ।
युरोपेली आयोगको प्रतिवेदन अनुसार, मेटा र टिकटक दुवैले धेरै पारदर्शिता मापदण्डहरू उल्लङ्घन गरेका छन् । प्रयोगकर्ताहरूले मेटाको प्लेटफर्महरू, फेसबुक र इन्स्टाग्राममा अवैध सामग्री रिपोर्ट गर्ने वा निर्णयहरूलाई चुनौती दिने प्रक्रिया जटिल र अस्पष्ट पाइएको थियो । दुबै कम्पनीहरूले अनुसन्धानकर्ताहरूलाई प्लेटफर्म डेटामा पर्याप्त पहुँच प्रदान गरेनन्, जुन डिएसए अन्तर्गत पारदर्शिता हुनुपर्ने थियो । प्रतिवेदनले यो पनि पत्ता लगायो कि दुबै प्लेटफर्महरूले 'डार्क प्याटर्न' वा भ्रामक इन्टरफेस डिजाइनहरू प्रयोग गर्थे, जसले प्रयोगकर्ताहरूलाई हानिकारक सामग्री रिपोर्ट गर्नबाट भ्रमित वा निरुत्साहित गर्थ्यो । युरोपेली आयोगका अनुसार, यी डिजाइनहरू 'भ्रमित र अप्रभावी' थिए र प्लेटफर्महरूमा रिपोर्टिङ प्रक्रियालाई कमजोर बनाउँथे ।
इयू कार्यकारी उपाध्यक्ष हेन्ना भिर्कुनेनले यस विषयमा भनेकी छन्- 'हामी सुनिश्चित गर्दैछौं कि प्लेटफर्महरू आफ्ना प्रयोगकर्ताहरू र समाजप्रति जवाफदेही छन् । हाम्रा लोकतन्त्रहरू विश्वासमा निर्मित छन् । यसको अर्थ प्लेटफर्महरू पारदर्शी हुनुपर्छ र आफ्नो प्रणालीहरू छानबिनको लागि खुला गर्नुपर्छ । डिएसएले यो जिम्मेवारी अब विकल्प होइन, तर कानुनी कर्तव्य हो भनी सुनिश्चित गर्दछ ।'
मेटा र टिकटकले के भने ?
मेटाका प्रवक्ता बेन वाल्टर्सले कम्पनी इयूको निष्कर्षसँग असहमत छ तर सहयोग जारी राख्नेछ । यसैबीच, टिकटकले इयूको निष्कर्षहरूको जवाफ दिदै डिएसएको पारदर्शिता आवश्यकताहरू इयूको गोपनीयता कानूनसँग बाझिने बताएको छ ।
अब के हुन्छ ?
मेटा र टिकटकले अब युरोपेली संघ आयोगमा आफ्नो प्रतिक्रिया पेश गर्न सक्छन् । यदि आयोगले आफ्नो प्रतिक्रिया सन्तोषजनक पाएन भने, दुवै कम्पनीहरूलाई उनीहरूको विश्वव्यापी वार्षिक नाफाको ६ प्रतिशतसम्म जरिवाना गर्न सकिन्छ । यसको अर्थ अर्बौं डलर घाटा हुन सक्छ ।
यो मुद्दाले संकेत गर्छ कि युरोपेली संघ अब प्रमुख प्राविधिक प्लेटफर्महरूमा कडा नियन्त्रण चाहन्छ । डिएसएमार्फत, युरोपेली संघले सामाजिक सञ्जाल कम्पनीहरूले प्रयोगकर्ताहरूबाट नाफा कमाउने मात्र नभई उनीहरूको सुरक्षा, गोपनीयता र अधिकारहरूको पनि रक्षा गर्ने कुरा सुनिश्चित गर्न चाहन्छ । युरोपेली संघको यो कदमले प्राविधिक कम्पनीहरूलाई पारदर्शिता र जवाफदेहिताबाट बच्न अब सजिलो नहुने संकेत गर्छ । डिजिटल सेवा ऐनले डिजिटल युगमा प्रयोगकर्ताहरूको सुरक्षा गर्नु नैतिक जिम्मेवारी मात्र नभई कानुनी दायित्व पनि हो भनेर स्पष्ट पार्छ ।
