- २०८१ श्रावण १२ शनिबार
काठमाडौँ । तपाईको फिटनेस र स्वास्थ्यको स्तर जुनसुकै होस्, चुकन्दर यसलाई सुधार गर्ने उत्तम तरिका हुन सक्छ । चुकन्दरले तपाईको शक्तिलाई मात्र सुधार गर्दैन तपाईलाई छिटो दौड्न मद्दत गर्दछ । यस बाहेक यसका अन्य धेरै फाइदाहरू छन्, जस्तै– यो बुढेसकालमा रक्तचाप नियन्त्रण गरेर मस्तिष्कलाई स्वस्थ राख्न पनि सहयोगी हुन्छ ।
यो पुरातन ग्रीसको समय देखि नै हाम्रो शरीरको लागि फाइदाजनक भएको बताइएको छ । तर अब नयाँ प्रमाणहरू देखा पर्न थालेका छन् जसले यसको असाधारण फाइदाहरूलाई उजागर गर्दछ र यही कारणले गर्दा हामीले यसलाई हाम्रो नियमित आहारमा समावेश गर्नुपर्छ ।
बेटालेन्सको एन्टिअक्सिडेन्ट शक्ति
बेटालेन्स भनिने प्राकृतिक पिग्मेन्टले चुकन्दरलाई गहिरो बलियो रंग दिन्छ, जसले यसलाई ठूलो एन्टिअक्सिडेन्ट शक्ति दिन्छ । केही वर्ष अघि इटालीमा गरिएको अनुसन्धानले पत्ता लगायो कि चुकन्दरले कोलोन क्यान्सर कोशिकाहरू नष्ट गर्न सक्षम छ । तर बेटालेन्स यसको जादुई शक्ति मात्र होइन । धेरै मात्रामा नाइट्रेट उपभोग गर्नु राम्रो नभए पनि चुकन्दर जस्ता तरकारीमा प्राकृतिक रूपमा पाइने नाइट्रेट खाँदा स्वस्थकर हुन्छ ।
चुकन्दरको विशेषता भनेको यसमा नाइट्रेट प्रशस्त हुन्छ । जब हामी चुकन्दर खान्छौं, हाम्रो मुखमा बस्ने ब्याक्टेरियाले नाइट्रेटलाई नाइट्रिक अक्साइडमा परिणत गर्न थाल्छ, एक शक्तिशाली तत्व जसले हाम्रो शरीरमा धेरै फाइदाजनक प्रभाव पार्छ ।
एण्डी जोन्स, युनिभर्सिटी अफ एक्सेटर, युकेमा एप्लाइड फिजियोलोजीका प्रोफेसरले १० वर्षसम्म एथलीटहरूको प्रदर्शनको अनुसन्धान गरेका छन् । उनी भन्छन्, 'नाइट्रिक अक्साइड एक भासोडिलेटर हो । यसले रक्तनलीहरू फराकिलो बनाउँछ । यसले रगत सजिलैसँग प्रवाह गर्न दिन्छ । यसले शरीरका कोषहरूमा पर्याप्त मात्रामा अक्सिजन पुर्याउने काम गर्छ ।' नाइट्रिक अक्साइडको पर्याप्त स्तर यौन उत्तेजनाको लागि पनि आवश्यक छ र रोमीहरूले चुकन्दरको रसको प्रयोग यससँग जोडिएको छ । तर, हालसम्म कुनै पनि अनुसन्धानले चुकन्दरको जुसको प्रभाव भियाग्राको जस्तै रहेको देखाएको छैन ।
हृदय र रक्तचापमा प्रभाव
यदि चुकन्दरको जुस दैनिक पिउने हो भने, रक्तचापमा यसको प्रभाव देख्न सकिन्छ । एक अनुसन्धानले देखाएको छ कि यदि दिनमा दुईवटा चुकन्दर केही हप्तासम्म खाइयो भने, रक्तचाप औसतमा पाँच मिलिमिटरले कम हुन सक्छ । जोन भन्छन्, 'बिटरूट खाँदा पक्कै पनि रक्तचाप कम हुन्छ । सिस्टोलिक रक्तचाप (रक्तचापको माथि देखिने रिडिङ) को अवस्थामा यो तीनदेखि नौ मिलिमिटरसम्म तल जान सक्छ ।' यदि यो गिरावट जारी रह्यो भने स्ट्रोक र हृदयघातको जोखिम १० प्रतिशतले कम गर्न पर्याप्त हुने उनीहरुको भनाइ छ ।
विज्ञहरू भन्छन्, 'यदि सम्पूर्ण जनसङ्ख्यामा यस्तो परिवर्तन भयो भने, स्ट्रोक, हृदयघात जस्ता घटनाहरू उल्लेखनीय रूपमा कम हुनेछ ।' अनुसन्धानले यो पनि देखाएको छ कि चुकन्दर खाएको केही घण्टापछि मात्रै रक्तचापमा प्रभाव देख्न सकिन्छ ।
मस्तिष्कको लागि उत्तम खाना मध्ये एक
चुकन्दरले हाम्रो मस्तिष्कमा रक्तसञ्चार बढाउन पनि मद्दत गर्छ । एक अनुसन्धानले पत्ता लगायो कि यदि हामीले व्यायामसँगै चुकन्दरको जुस खायौं भने हाम्रो शरीरको चाललाई नियन्त्रण गर्ने मस्तिष्कको भागमा कनेक्टिभिटी बढ्न सक्छ। यसो गर्दा मस्तिष्कको त्यो भाग युवा वयस्कको जस्तै बन्न सक्छ ।
अर्को शब्दमा, चुकन्दरको रसले तपाईको दिमागलाई जवान राख्न मद्दत गर्दछ । त्यसो भए यो किन हुन्छ ? फेरि, सायद यो राम्रो रक्तचाप को कारण हो । अनुसन्धानका अनुसार चुकन्दरको जुस पिउनाले प्रिफ्रन्टल कोर्टेक्स (सबैभन्दा विकसित मस्तिष्क क्षेत्र) मा रक्तसञ्चार बढ्छ, जसले मस्तिष्कको क्षमता बढाउँछ ।
मुख भित्र माइक्रोबायोमको सन्तुलन बढ्दै
अनुसन्धानका अनुसार यदि चुकन्दरको जुस दिनमा दुई पटक १० दिनसम्म पिउने हो भने मुखभित्र ब्याक्टेरियाको सन्तुलनमा सुधार ल्याउन सकिन्छ । अचम्मको कुरा, अनुसन्धानमा संलग्न व्यक्तिहरूले यस प्रक्रियामा ब्याक्टेरियाको सन्तुलनमा परिवर्तन पाए । यसले रोग र सूजन निम्त्याउने ब्याक्टेरियाको स्तर कम गर्न मद्दतकारी साबित भयो ।
शारीरिक क्षमतामा पनि सुधार हुन्छ
जोन्स भन्छन्, 'नाइट्रिक अक्साइडको प्रभावले मांसपेशीहरूलाई बढी अक्सिजन प्राप्त हुने सम्भावना छ र यसले तपाईंको शरीरलाई राम्रोसँग काम गर्छ ।' २००९ को एक अध्ययनले पत्ता लगायो कि चुकन्दरको रस पिउने एथलिटहरूले व्यायाम गर्दा १६ प्रतिशतले आफ्नो शारीरिक सहनशीलता बढाउन सक्षम थिए । अनुसन्धानका अनुसार नाइट्रिक अक्साइडले व्यायामको क्रममा अक्सिजनको खपत कम गर्न पनि मद्दत गर्छ, जसले गर्दा थकानको दर कम हुन्छ ।
एथलेटिक्स दृष्टिकोणबाट, यो एक ठूलो सफलता थियो । २०१२ मा लन्डन ओलम्पिक र पाराओलम्पिक खेलहरू अघि, लन्डनमा चुकंदरको रस सजिलै उपलब्ध थिएन किनभने लगभग सबै खेलाडीहरूले यसलाई खोजिरहेका थिए । २०१२ मा गरिएको एक अनुसन्धानमा चुकन्दर नखाने मानिसहरूको तुलनामा ५००० मिटर दौडको अन्तिम १.८ किलोमिटरको दौडमा चुकन्दर खाएका मानिसहरू ५ प्रतिशत छिटो दौडिए । त्यसैले यदि खेलकुदको प्रदर्शन सुधार्ने उद्देश्य हो भने यस्तो कुनै पनि कार्यक्रम सुरु हुनुभन्दा कति समय अगाडि चुकन्दर खानुपर्छ ।
यस प्रश्नको जवाफमा जोन्स भन्छन्, 'लगभग दुई देखि तीन घण्टा पहिले किनभने यो रगतमा नाइट्रेट पग्लिन केही समय लाग्छ ।'
चुकन्दरको गुणहरू नष्ट नहुने सुनिश्चित गर्न के गर्ने ?
जोन्सले अर्को सुझाव दिएका छनकी बीट पकाउँदा होसियार हुनुपर्दछ र नाइट्रेटहरू पानीमा घुलनशील भएकाले तिनीहरूले उमालेको पानीलाई फ्याँक्नु हुँदैन । त्यसैले यदि पानी फ्याँकियो भने, अधिकांश नाइट्रेट हराउनेछ र यसको फाइदाहरू उपलब्ध हुनेछैनन् । त्यसैले यदि तपाईं चुकन्दरबाट अधिकतम स्वास्थ्य लाभहरू प्राप्त गर्न चाहनुहुन्छ भने यसलाई काँचो वा भुटेर खानु वा यसको रस पिउनु राम्रो हुन्छ ।
-बिबिसी हिन्दीबाट
