- २०८२ जेठ ५ सोमबार
काठमाडौँ । जम्मू कश्मीरको पहलगाममा भएको आतंकवादी हमलापछि भारत र पाकिस्तानबीच तनाव चरम सीमामा पुगेको छ । भारतले दुई देशबीचको सिन्धु जल सन्धि निलम्बन गर्ने, सीमा नाका बन्द गर्ने र पाकिस्तानी नागरिकहरूको भिसा रद्द गर्ने जस्ता धेरै निर्णयहरू गरेको छ ।
त्यस्तै पाकिस्तानले १९६० को शिमला सम्झौताबाट पछि हट्ने घोषणा गरेको छ र नदीहरूको पानी रोक्ने वा मोड्ने कुनै पनि प्रयासलाई 'युद्धको कार्य' मानिनेछ र पूर्ण शक्तिका साथ जवाफ दिइने बताएको छ ।
दुवै देशका राजनीतिक नेतृत्वले एकअर्कालाई कडा चेतावनी र कडा बयान जारी गर्दै उचित जवाफको माग गरिरहेका छन् ।
यसैबीच यस रिपोर्टमा दुई देशको सैन्य शक्ति कस्तो छ भन्ने विषयमा विश्लेषण गरिएको छ ।
विश्वका देशहरुको सैन्य शक्तिको विश्लेषण गर्ने ग्लोबल फायर पावरका अनुसार २०२५ को सैन्य शक्तिको वरीयतामा भारत र पाकिस्तानबीच आठ स्थानको अन्तर छ । सन् २०२५ मा विश्वव्यापी सैन्य शक्तिको हिसाबले भारत १४५ देशहरूमध्ये चौथो स्थानमा छ भने पाकिस्तान १२औं स्थानमा रहेको ।
भारतीय सेनामा लगभग २२ लाख सेनाका कर्मचारी, ४ हजार २०१ ट्याङ्क, एक लाख ५० हजार बख्तरबंद सवारी साधन, १०० स्वचालित तोपखाना र ३ हजार ९७५ टोइड तोपखाना रहेका छन् । यसबाहेक, बहु ब्यारेल रकेट आर्टिलरीहरूको संख्या २६४ रहेको छ ।
भारतीय वायुसेनामा ३ लाख १० हजार वायुसेना र ५१३ लडाकु विमान र २७० परिवहन विमानसहित कुल २ हजार २२९ विमान छन् । कुल विमानहरूमा १३० आक्रमणकारी, ३५१ प्रशिक्षण विमान र छ वटा ट्याङ्कर फ्लीट विमानहरू समावेश छन् । भारतीय सेनाका तीनवटै शाखासँग कुल ८९९ हेलिकप्टर रहेका छन् ।
भारतीय नौसेनामा १.४२ लाख नाविक र दुई विमान वाहक, १३ विनाशक, १४ फ्रिगेट, १८ पनडुब्बी र १८ कार्भेट सहित कुल २९३ जहाजहरू रहेका छन् । रसदको हिसाबले, भारतीय सेनासँग ३११ विमानस्थल, ५६ बन्दरगाह र ६३ लाख किलोमिटर सडक र ६५ हजार किलोमिटर रेलवे कभरेज पनि रहेको छ ।
त्यसैगरी ग्लोबल फायर पावरका अनुसार पाकिस्तानी सेनामा लगभग १३ लाख ११ हजार सैन्य कर्मचारी, १ लाख २४ हजार नौसेना कर्मचारी र ७८ हजार वायुसेना कर्मचारी छन् । पाकिस्तानसँग ३२८ लडाकु विमान, ९० आक्रमण प्रकार, ६४ यातायात विमान, ५६५ प्रशिक्षक, ४ ट्याङ्कर फ्लीट र ३७३ हेलिकप्टर सहित कुल एक जार ३९९ विमान छन् ।
यसमा २ हजार ६२७ ट्याङ्क, ६६२ स्वचालित तोपखाना, २ हजार ६२९ टोइड तोपखाना र ६०० बहु-ब्यारेल रकेट तोपखाना छन् । पाकिस्तानी नौसेनासँग ९ फ्रिगेट, ९ कर्भेट, आठ पनडुब्बी र ६९ गस्ती जहाजहरू सहित जम्मा १२१ युद्धपोतहरू छन् ।
रसदको हिसाबले, यससँग केवल तीन बन्दरगाह, ११६ विमानस्थल र ६० व्यापारिक समुद्री जहाजहरू छन्। यसबाहेक २.६४ किलोमिटर सडक र ११.९ किलोमिटर रेलवे कभरेज छ ।
स्विडेनी थिंक ट्याङ्क स्टकहोम इन्टरनेशनल पिस रिसर्च इन्स्टिच्युटको २०२४ को रिपोर्ट अनुसार भारतसँग १७२ आणविक हतियार छन् भने पाकिस्तानसँग १७० आणविक हतियार छन् । यद्यपि, दुवै देशसँग कति आणविक हतियार तैनाथ छन् भन्ने कुरा स्पष्ट छैन ।
यो संस्थाले पाकिस्तानले भारतसँग प्रतिस्पर्धा गर्न आणविक हतियार तयार गरिरहेको बताएको छ भने भारतको ध्यान लामो दूरीका हतियारहरू तैनाथ गर्ने कुरामा रहेको उल्लेख गरेको छ ।
भारत र पाकिस्तानको छिमेकी र विश्वको तेस्रो ठूलो आणविक शक्ति राष्ट्र चीनमा आणविक हतियारको संख्या २२ प्रतिशतले बढेको छ, जुन ४१० वारहेडबाट ५०० पुगेको छ ।
गत वर्ष नोभेम्बरमा लेख अनुसार, भारत र पाकिस्तानले आफ्नो ड्रोनको संख्या द्रुत गतिमा बढाइरहेका छन्। भारतसँग आगामी दुई देखि चार वर्षमा लगभग पाँच हजार ड्रोन हुनेछन् । उनका अनुसार पाकिस्तानसँग 'भारतभन्दा कम ड्रोन' भए पनि, यसबाहेक, उनीसँग भएका ड्रोनहरूको क्षमता फरक छ र तिनीहरू १० देखि ११ फरक ब्रान्डका छन् ।
गत वर्ष अक्टोबरमा, भारतले अमेरिकासँग ३.५ अर्ब डलर बराबरको ३१ प्रिडेटर ड्रोन खरिद गर्ने सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेको थियो । प्रिडेटर ड्रोनहरू संसारकै सबैभन्दा सफल र खतरनाक ड्रोन मानिन्छन् ।
तिनीहरूसँगै ५०० मिलियन डलर बराबरका बम र लेजर निर्देशित मिसाइलहरू पनि खरिद गरिने, जुन ती ड्रोनहरू मार्फत लक्ष्यहरू नष्ट गर्न प्रयोग गरिने बताइएको छ ।
पाकिस्तानले टर्की र चीनबाट ड्रोन आयात गर्छ । यद्यपि, यसले जर्मनी र इटालीबाट पनि ड्रोनहरू खरिद गरेको छ । पाकिस्तानले बराक र शाहपर जस्ता ड्रोनहरू पनि बनाएको छ । पाकिस्तानसँग टर्कीको आधुनिक 'बायरक्तार' ड्रोन टीबी २ र एकेन्जी छ भने उसले चीनबाट 'वाङ लङ टु' र 'सिएच ४ ' जस्ता ड्रोनहरू पनि प्राप्त गरेको छ।
