- २०८२ जेठ ५ सोमबार
अन्टार्कटिका वरिपरि घडीको दिशामा बग्ने अन्टार्कटिक सर्कम्पोलर धारा, पृथ्वीको सबैभन्दा शक्तिशाली समुद्री धारा हो । यो गल्फ स्ट्रिम भन्दा पाँच गुणा बढी शक्तिशाली छ र अमेजन नदी भन्दा १०० गुणा बढी शक्तिशाली छ ।
यो प्रशान्त, अटलान्टिक र हिन्द महासागरहरूलाई जोड्ने विश्वव्यापी महासागर 'कन्भेयर बेल्ट' को एक हिस्सा हो । विश्वव्यापी महासागर कन्वेयर बेल्टले पृथ्वीको जलवायुलाई नियमन गर्छ र पृथ्वीभरि पानी, ताप र पोषक तत्वहरू आपूर्ति गर्न भूमिका खेल्छ । तर अन्टार्कटिकाको बरफ पग्लिएर आउने ताजा, चिसो पानीले समुद्रको पानीको लवणता घटाउँदैछ, जसले गर्दा अन्टार्कटिक सर्कम्पोलर धारासँग केही समस्याहरू सिर्जना भइरहेको हुन सक्छ ।
नयाँ अनुसन्धानले बढ्दो विश्वव्यापी तापक्रमका कारण २०५० सम्ममा अन्टार्कटिक सर्कम्पोलर धारा २० प्रतिशतले सुस्त हुनेछ । यसले वातावरणमा दूरगामी प्रभाव पार्नेछ । अन्टार्कटिक सर्कम्पोलर धारा अन्टार्कटिकाको हिउँ महादेश वरिपरि खाडल जस्तै छ ।
यो धाराले न्यानो पानीलाई टाढा राख्न मद्दत गर्छ, कमजोर बरफका तहहरूलाई जोगाउँछ । यिनीहरूले दक्षिणी बुल केल्प र तिनीहरूमा जान हुन सक्ने कुनै पनि जनावरहरूको लागि अवरोधको रूपमा काम गर्छन् । यसले पृथ्वीको जलवायुलाई नियमन गर्न पनि प्रमुख भूमिका खेल्छ ।
संयुक्त राज्य अमेरिकाको पूर्वी तटमा रहेको गल्फ स्ट्रिम, जापान नजिकैको कुरोशियो धारा र दक्षिण अफ्रिकाको तटमा रहेको अगुलहास धारा जस्ता समुद्री धाराहरू भन्दा फरक, अन्टार्कटिक सर्कम्पोलर धारा राम्रोसँग बुझिएको छैन । यसको एउटा कारण यसको स्थान हो, जसका कारण यसको मापन जस्ता जानकारी सङ्कलन गर्न गाह्रो छ ।
समुद्री धाराहरूले तापक्रम, नुनको स्तर, हावाको ढाँचा र समुद्री बरफको मात्रामा हुने परिवर्तनलाई प्रतिक्रिया दिन्छन् । त्यसैले विश्वव्यापी महासागर कन्वेयर बेल्ट धेरै पक्षहरूमा जलवायु परिवर्तनको जोखिममा छ ।
पहिलेको अनुसन्धानले यो कन्भेयर बेल्टको एक महत्वपूर्ण भाग विनाशतर्फ धकेल्न सक्ने देखाएको थियो । सैद्धान्तिक रूपमा, अन्टार्कटिका वरिपरिको तातो पानीले प्रवाहको गति बढाउनु पर्छ । यो किनभने अन्टार्कटिका वरिपरि घनत्व हावामा हुने परिवर्तनले धाराको शक्ति निर्धारण गर्दछ । तातो पानी कम घना (वा भारी) हुन्छ र यो प्रवाहलाई गति दिन पर्याप्त हुनुपर्छ । तर अहिलेसम्मका अवलोकनहरूले हालैका दशकहरूमा धारा प्रवाहको शक्ति तुलनात्मक रूपमा स्थिर रहेको संकेत गर्दछ ।
वरपरको बरफ पग्लिए पनि यो स्थिरता कायम रहन्छ, जुन घटना वैज्ञानिक छलफलहरूमा अझै पूर्ण रूपमा व्याख्या गरिएको छैन । समुद्री मोडलिङमा भएको प्रगतिले भविष्यमा हुने सम्भावित परिवर्तनहरूको अझ राम्ररी अनुसन्धान गर्न सम्भव बनाएको छ ।
अन्टार्कटिक सर्कम्पोलर करेन्टको अध्ययन गर्न क्यानबेरामा रहेको अष्ट्रेलियाको सबैभन्दा छिटो सुपर कम्प्युटर र जलवायु सिम्युलेटर प्रयोग गरिएको छ । एसेस- ओएम२- ०१ मोडेल, अष्ट्रेलियामा महासागर-समुद्री बरफ मोडेलिङको लागि कन्सोर्टियमको भागको रूपमा विभिन्न विश्वविद्यालयका अष्ट्रेलियाली अनुसन्धानकर्ताहरूले विकास गरेका थिए । यो मोडेलले प्रायः छुटेका सुविधाहरूलाई जोड दिन्छ, जस्तै भोर्टिस । त्यसैले यो संसार न्यानो हुँदै जाँदा धारा र अन्य चीजहरूको शक्ति कसरी परिवर्तन हुनेछ भनेर अनुमान गर्ने धेरै सही तरिका हो । यसले बरफ पग्लने र समुद्री परिसंचरण बीचको जटिल अन्तरक्रियालाई कैद गर्दछ ।
भविष्यको यस प्रक्षेपणमा, अन्टार्कटिकाबाट चिसो, ताजा पानी (बरफबाट पग्लिएको) उत्तरतिर सर्छ, गहिरो महासागर भरिन्छ, यसले समुद्रको घनत्व संरचनामा ठूलो परिवर्तन ल्याउँछ, यसले समुद्री तापक्रम वृद्धिको प्रभावलाई प्रतिरोध गर्छ, जसले २०५० सम्ममा अन्टार्कटिक सर्कम्पोलर धारालाई २० प्रतिशत सम्म ढिलो बनाउन सक्छ भन्ने उल्लेख गरिएको छ ।
सुस्त अन्टार्कटिक सर्कम्पोलर धाराका परिणामहरू गम्भीर र दूरगामी छन् । अन्टार्कटिका वरिपरि पोषक तत्वले भरिपूर्ण पानी बोक्ने मुख्य च्यानलको रूपमा, यसले अन्टार्कटिकाको पारिस्थितिक प्रणालीमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । यसले भविष्यमा गम्भीर वातावरणीय खतराहरू उत्पन्न हुन सक्ने संकेत गर्दछ । धाराहरू सुस्त बनाउनाले जैविक विविधता घट्न सक्छ र माछापालनको उत्पादकता घट्न सक्छ, जसमा धेरै तटीय समुदायहरू निर्भर छन् । प्रवाहलाई सुस्त बनाउनाले समुद्री शैवाललाई अन्टार्कटिकामा प्रवेश गर्न मद्दत गर्न सक्छ, जसले गर्दा स्थानीय पारिस्थितिक प्रणाली र खाद्य शृङ्खलाहरूलाई सम्भावित रूपमा हानि पुग्न सक्छ ।
कमजोर धाराका कारण थप तातो पानी दक्षिणतिर सर्न सक्छ, जसले गर्दा अन्टार्कटिकाको बरफ पग्लने र विश्वव्यापी समुद्री सतह बढ्ने सम्भावना हुन्छ । बरफको द्रुत पग्लनले प्रवाहलाई अझ ढिलो बनाउन सक्छ, जसले गर्दा प्रवाहलाई ढिलो गर्ने चक्र सुरु हुन्छ ।
यो अवरोध विश्वव्यापी जलवायु ढाँचाहरूमा विस्तार हुन सक्छ, जसले गर्दा वायुमण्डलबाट अतिरिक्त ताप र कार्बन अवशोषित गरेर जलवायु परिवर्तनलाई नियन्त्रण गर्ने समुद्रको क्षमता घट्न सक्छ ।
यद्यपि हाम्रो खोजले अन्टार्कटिक सर्कम्पोलर करेन्टको लागि निराशाजनक पूर्वानुमान प्रदान गर्दछ, भविष्य पहिले नै निर्धारण गरिएको छैन । हरितगृह ग्यास उत्सर्जन घटाउने ठोस प्रयासहरूले अझै पनि अन्टार्कटिका वरिपरिको बरफ पग्लने कार्यलाई सीमित गर्न सक्छ ।
यी परिवर्तनहरूको सही निगरानी गर्न दक्षिणी महासागरमा दीर्घकालीन अध्ययनहरू महत्त्वपूर्ण हुनेछन् । सक्रिय र समन्वित अन्तर्राष्ट्रिय कार्यहरूको साथ, महासागरहरूमा जलवायु परिवर्तनको प्रभावलाई सम्बोधन गर्ने र सम्भावित रूपमा रोक्ने अवसर छ ।
-बिबिसी हिन्दीबाट
