- २०८१ बैशाख ८ शनिबार
काठमाडौँ । आजकल इन्टरनेट संसारमा च्याट जेनेरेटिभ प्रि-ट्रेन्ड ट्रान्सफर्मर अर्थात् च्याटजिपिटीको बारेमा धेरै चर्चा चलिरहेको छ। ओपन-एआई कम्पनीद्वारा बनाईएको यो च्याटबोटले तपाईले सोध्नुभएका प्रश्नहरूको लगभग सही जवाफ दिन्छ ।
तर, शिक्षाविद् तथा विज्ञहरूले यसप्रति चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । क्यानडाको ब्रोक युनिभर्सिटीका राजनीतिशास्त्रका प्राध्यापक ब्लेन हगर्टले च्याटजिपिटीले दिएका उत्तरलाई सत्य मान्न नसकिने टिप्पणी गरेका छन् ।
उनले भनेका छन्, 'हामी च्याटजिपिटी प्रयोग गरेर ठगी गर्नेहरूलाई कसरी समात्ने भन्नेमा मात्रै चिन्तित छैनौं ? बरु, सबैभन्दा ठूलो चिन्ताको विषय यो हो कि च्याटजिपिटीबाट लिइएको जानकारीलाई कसरी सत्य मान्न सकिन्छ ?' ब्लेनका अनुसार स्रोत नदिई उनीहरूबाट प्राप्त लेखहरूलाई हाम्रो समाजको जग भनिने शैक्षिक जगत, शैक्षिक संस्था र प्रेस र मिडियामा पनि प्रयोग हुन सक्छन् । यो सम्पूर्ण सूचना प्रणालीको लागि खतरा हुने उनको ठहर छ । यही कारण विश्वका अग्रणी विश्वविद्यालय, शैक्षिक संस्थाले यसलाई प्रतिबन्ध लगाउन थालेका छन् । फ्रान्स र अष्ट्रेलियाका धेरै विश्वविद्यालयहरूले पनि यो कदम चालेका छन् ।
ब्लेन भन्छन्- जब हामीलाई कुनै कुरा भनिन्छ, यसको विश्वसनीयता मापन गर्न हामी पहिले यसको स्रोत के हो भनेर हेर्छौं । वैज्ञानिक विधिबाट प्राप्त ज्ञानलाई सामान्य ज्ञान मानिन्छ । विज्ञान प्रयोगशालामा मात्र सीमित छैन । हामीले हाम्रो दिमाग र अनुभवहरूबाट सोच्न सिक्ने तरिका, हामीले प्रमाणको मूल्याङ्कन र प्रयोग गर्ने तरिका पनि विज्ञानको भाग हो । हामीले धेरै शताब्दीहरूमा यस तरिकामा परीक्षण ज्ञानको उत्कृष्ट मानक सिर्जना गरेका छौं ।
यहाँ सम्बन्धित विशेषज्ञहरूले मात्र कुनै पनि विषयमा लेख लेख्छन् । उनीहरूले ज्ञानको स्रोत बुझेका छन्, क्षेत्रमा जानकारीको वैधता प्रमाणित गरेका छन्, उनीहरूले उद्धृत पनि गर्छन् । त्यसैले उनीहरुको भनाइमा विश्वास गर्छौं । उद्धरणहरूको कारण, प्रयोगकर्ताहरू आफैले पनि उनीहरूको शब्दहरू पुष्टि गर्न सक्षम छन् ।
त्यस्तै पत्रकारले सूचना दिनुअघि त्यसको अनुसन्धान गर्छ, समाचारमा स्रोत उल्लेख गर्छ, प्रमाण दिन्छ । निस्सन्देह, कहिलेकाहीँ तिनीहरूले गल्ती वा गल्ती गर्छन्, तर यस अवस्थामा पत्रकारिता पेशाको विश्वसनीयता छ ।
ब्लेनका अनुसार, च्याटजिपिटीले वाक्य र खण्डहरू रचना गर्दा मानिसको नक्कल गर्छ । यो वैज्ञानिक रूपमा लिखित लेख होइन, यो केवल एक आउटपुट हो, जसलाई शैक्षिक लेखकहरूका लेखहरू वा प्रेस रिपोर्टरहरूको जानकारी जस्ता विश्वास गर्न सकिँदैन । आधारभूत भिन्नता भनेको लेखहरू कसरी तयार गरियो । च्याटजिपिटी एउटा मेसिन लर्निङमा आधारित जटिल भाषिक मोडेल हो, जसले गुगलको 'स्वतः पूर्ण' सुविधा जस्तै काम गर्छ । च्याटजिपिटीले यसको आफ्नै पाठ पनि बुझ्दैन, यो केवल आउटपुट हो, सत्य होइन ।
(एजेन्सीहरुको सहयोगमा)
