- २०८१ बैशाख ११ मंगलबार
काठमाडौँ । विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपको एक भागमा प्राविधिक त्रुटि भएको छ । यो यन्त्रको नाम मिड इन्फ्रारेड इन्स्ट्रुमेन्ट (एमआईआरआई) हो ।
पृथ्वीबाट १५ लाख किलोमिटर टाढा रहेको टेलिस्कोप गत वर्ष २५ डिसेम्बरमा प्रक्षेपण गरिएको थियो, त्यसयता यसले वैज्ञानिकहरूलाई अन्तरिक्षको रहस्य पत्ता लगाउन मद्दत गरिरहेको छ । अब यसको प्राविधिक समस्या सुधार गर्न अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाले समीक्षा बोर्ड गठन गरेको छ ।
एमआईआरआई उपकरण के हो?
एमआईआरआई उपकरण वास्तवमा क्यामेरा र स्पेक्ट्रोग्राफ हो । यसको मद्दतले, जेम्स वेब टेलिस्कोपले ५ देखि २७ माइक्रोमिटरको तरंग लम्बाइको दायरा हेर्न सक्षम छ । एमआईआरआईमा चार अवलोकन मोडहरू छन् । यसमा इमेजिङ, कम रिजोलुसन स्पेक्ट्रोस्कोपी, मध्यम रिजोलुसन स्पेक्ट्रोस्कोपी र कोरोनाग्राफिक इमेजिङ समावेश छ ।
उपकरणमा के गडबड भयो ?
नासाका अनुसार एमआईआरआईको मिडियम रिजोलुसन स्पेक्ट्रोस्कोपीमा प्राविधिक गडबडी देखिएको छ । २४ अगस्टमा विज्ञान अवलोकनको क्रममा, यसलाई समर्थन गर्ने संयन्त्रमा अत्यधिक घर्षण भएको पाइयो । यो मेकानिजम एक प्रकारको पाङ्ग्रा हो, जसको माध्यमबाट वैज्ञानिकहरूले आफ्नो अवलोकनको क्रममा छोटो, मध्य र लामो तरंगदैर्ध्यहरू छनौट गर्न सक्षम छन् ।
यो समस्या पहिचान गरेपछि वैज्ञानिकहरूले समस्या समाधान गर्न ६ सेप्टेम्बरमा समीक्षा बोर्ड गठन गरे । समस्या समाधान नभएसम्म अनुसन्धानकर्ताहरूले टेलिस्कोपमा मध्यम रिजोलुसन स्पेक्ट्रोस्कोपी मोड प्रयोग गर्न सक्ने छैनन् । यद्यपि, अन्य सबै अवलोकन मोडहरू पहिले जस्तै काम गरिरहेका छन् ।
१० अर्ब डलरको जेम्स वेब टेलिस्कोपको कुनै भागमा प्राविधिक त्रुटि भएको यो पहिलो पटक भने होइन । यस वर्षको मे महिनामा अन्तरिक्षमा रहेका १९ वटा साना ढुङ्गाले टेलिस्कोपका १८ वटा ऐनामध्ये एउटालाई क्षति पुर्याएको थियो । तर, यसपछि पनि टेलिस्कोपबाट लिइएको अन्तरिक्षका अचम्मका तस्बिरहरूको गुणस्तर सोचेभन्दा राम्रो छ ।
