भूकम्पसँग जुध्न उपत्यकामा मात्रै झन्डै एक खर्ब प्रतिवर्ष लगानी आवश्यक

काठमाडौं । सहरी विकास मन्त्रालयले भूकम्पबाट आगामी दिनमा जाने भूकम्पबाट हुने क्षति कम गर्नका लागि लगानी बढाउन सबै निजी घरधनीलाई आग्रह गरेको छ । आगामी दिनमा ठूलो भूकम्प आए ०७२ वैशाखको भूकम्पले भन्दा बढी जनधनको क्षति हुने भन्दै मन्त्रालयले नवनिर्माणलाई भूकम्प प्रतिरोधी बनाउनुपर्ने औँल्याएको हो । 

मन्त्रालयका सूचना अधिकारी सुमन सालिकेका अनुसार आगामी १५ वर्षसम्म काठमाडौं उपत्यकाका काठमाडौं, भक्तपुर र ललितपुरमा बन्ने नयाँ घर र पुराना घरहरुलाई भूकम्पप्रतिरोधात्मक बनाई प्रबलीकरण गर्न बढी महंगो पर्छ । सोही कारण उनले सम्भावित भूकम्पसँग जुध्न प्रतिवर्ष ८८ अर्ब रुपैयाँ लगानी गर्न आवश्यक रहेको बताए । 

फेरि भूकम्प आए उपत्यकामा १२ लाख मानिस विस्थापित हुने
सरकार र एक दातृनिकायको सहयोगमा गरिएको एक अध्ययनले आगामी दिनमा जाने भूकम्पबाट काठमाडौं उपत्यकामा बसोबास गर्दै आएका करिब १२ लाख जनसंख्या विस्थापित हुने प्रक्षेपण गरेको छ । नेपाल भूकम्पको उच्चजोखिममा रहेको तर त्यसबाट बच्नका लागि पूर्वतयारी नगरे आगामी दिनमा नेपालको कुनै भूभागमा जाने भूकम्पबाट उक्त क्षति हुने अध्ययनले देखाएको हो ।

त्यसो त, भूकम्प कहिले र कति बेला जान्छ, भनेर भन्ने अवस्था भने हुँदैन । त्यसको जोखिमलाई घटाएर कमभन्दा कम क्षति हुने गरी संरचना विकासका साथै आममानिसमा सचेतनाको विस्तार गर्ने उद्देश्य हो । गृह मन्त्रालय, सहरी विकास मन्त्रालय र जापान अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग नियोग (जाइका)ले गरेको एक अध्ययनले २०१५ मा गोरखा भूकम्प जस्तै भूकम्प आगामी दिनमा गएमा काठमाडौं उपत्यकाबाट ११ लाख ९६ हजार ८० जनसंख्या विस्थापित हुने प्रक्षेपण गरेको छ ।

सरकार तथा उक्त संस्थाले गरेको काठमाडौं उपत्यका भूकम्प विपद् जोखिम मूल्यांकन परियोजनाले मुलुकमा अब जाने भूकम्पबाट हुने मानवीय, भौतिक तथा सामाजिक क्षतिका विषयमा अध्ययन गरेको थियो ।

उक्त अध्ययनले मध्यरातमा भूकम्प गएमा ठूलो क्षति हुने प्रक्षेपण गरेको हो । हालकै संरचना कायम रहेमा गोरखा भूकम्प (२०१५) भएको क्षतिभन्दा निकै ठूलो परिमाणमा मानवीय क्षति हुने प्रक्षेपण गरिएको छ । सोही स्केल रेक्टरको भूकम्प मध्यरातमा आएमा २२ हजार एक सय ८० जनाको मृत्यु हुने, ८३ हजार आठ सय ६० घाइते हुने र ११ लाख ९६ हजार ८० जना विस्थापित हुने परियोजनाको अध्ययनले देखाएको छ ।

हिमालय श्रृंखलाको आसपासमा रहेको नेपालको अधिकांश भूभाग प्रकोपजन्य क्षेत्रमा पर्छ । नेपालमा गएका भूकम्पको इतिहास हेर्दा करिब ७०÷८० वर्षको अन्तरालमा ठूलै रेक्टर स्केलका भूकम्प गएका छन् । नेपालको पश्चिम क्षेत्रमा भूकम्प नगएको लामै अवधि भएको भन्दै विज्ञहरुले त्यस क्षेत्रमा भूकम्प जानसक्ने भन्दै नेपालका भौतिक संरचनाहरुलाई भूकम्प प्रतिरोधात्मक बनाउनुपर्नेमा जोड दिँदै आएका छन् । 

त्यसो त, सरकारी निकायबाट भने जुन बेलाको आँप, त्यही बेलाको झटारोजस्तै गर्ने प्रवृत्ति देखिँदै आएको छ । त्यस क्षतिबाट बच्नका लागि कुनै पूर्वतयारीको अभ्यास भएको भने पाइँदैन । यसरी आफ्ना संरचनालाई सुरक्षित बनाएमा आगामी दिनमा जाने भूकम्प र त्यसबाट हुने क्षतिलाई निकै न्यूनीकरण गर्न सकिने उनको भनाइ छ । उनका अनुसार यसैगरी लगानी गरी भूकम्पप्रतिरोधी घर बनाएमा गोरखा भूकम्पबाट भएको क्षतिलाई ३१ प्रतिशतमा झार्न सकिन्छ ।

परियोजनाले गरेको प्रक्षेपणअनुसार भूकम्पबाट काठमाडौं उपत्यकामा हुने अनुमानित क्षति 

भवनमा क्षति